Đặt câu hỏi trong phiên chất vấn ngày 8/6, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) chất vấn về những sai phạm trên thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua phải chăng xuất phát từ sự yếu kém của cơ quan chức năng. Đại biểu đề nghị cần có giải pháp lành mạnh hóa thị trường thay vì siết chặt theo hướng không quản được thì cấm, ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường...

Theo đó, trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc khẳng định không có một chủ trương nào nói về vấn đề siết chặt hay hạn chế trái phiếu doanh nghiệp. So với các nước xung quanh, trái phiếu doanh nghiệp của chúng ta huy động đang ở mức thấp nhất và đang có dư địa để thực hiện, tuy nhiên, việc huy động phải minh bạch và phải đúng pháp luật. 

Không đồng tình với cách so sánh này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, việc so sánh quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp của ta với các nước là khập khễnh vì các nước có lịch sử rất lâu đời, trong khi mình thì mới còn rất sơ khai.

Vấn đề quan trọng là riêng năm 2021, thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng rất đột biến. Nếu 2020 chỉ có khoảng hơn 4% GDP, nhưng đến 2021 đã tăng lên 15% GDP, trong khi đó mục tiêu chúng ta đến 2025 chỉ có 20%.

Riêng năm 2021 tăng rất đột biến và để xảy ra những sai phạm như đại biểu đã biết. Bây giờ cũng cần phải rà soát lại xem chính sách, pháp luật có gì bất cập và sơ hở không? Nghị định 153 chúng ta ban hành về lĩnh vực này như thế nào? Hướng tới đây hoàn thiện việc này như thế nào? Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát ra sao?

"Mặc dù cơ quan nào cũng nói rằng không có động thái siết thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp nhưng trong thực tế 4, 5 tháng đầu năm nay hầu như không có phát hành và những vấn đề liên quan đến nợ đến hạn của một số các trái chủ, những người phát hành trái phiếu Chính phủ thì khả năng khi đến hạn phải trả của năm nay rất lớn, thanh khoản của lĩnh vực này như thế nào?

Đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, các đồng chí quan tâm báo cáo thêm với Quốc hội trong lĩnh vực này. Trách nhiệm kiểm tra, giám sát như thế nào? Đại biểu Thái Quỳnh Mai còn nói ý là vụ Tân Hoàng Minh đang xử lý như vậy nhưng hiện nay vẫn còn có tình trạng các công ty đi mời chào các nhà đầu tư tư nhân để bán trái phiếu doanh nghiệp", Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ yêu cầu.

Ngoài ra, tranh luận tại hội trường, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng phải chăng thời gian qua đã có sự buông lỏng quản lý đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, những cảnh báo của Bộ Tài chính về thị trường này không có hiệu quả.

Ông Nghĩa dẫn chứng trong số 20 doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu nhiều nhất năm vừa qua, có doanh nghiệp phát hành gấp hàng chục lần vốn chủ sở hữu. Có doanh nghiệp bất động sản phát hành lãi suất cao, gần 13%; có doanh nghiệp có vốn chủ sở hữu 153 tỷ đồng nhưng phát hành hơn 7.200 tỷ đồng, tương đương với tỷ lệ phát hành trên vốn chủ sở hữu là 47 lần. Có công ty phát hành 7.700 tỷ đồng trái phiếu nhưng vốn chủ sở hữu chỉ 270 tỷ đồng, tỷ lệ cao gấp 28 lần...

Theo ông Nghĩa, quan trọng nhất là cần có giải pháp quản lý để 51 tỷ USD trái phiếu doanh nghiệp tồn đọng không phát sinh hậu quả tiêu cực như khủng hoảng nhà đất những năm trước đây. 

Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết: "Trừ trường hợp Tân Hoàng Minh hiện chưa trả được nợ khi bị hủy giao dịch, còn lại các doanh nghiệp đều trả được nợ, nghĩa là dòng trái phiếu doanh nghiệp vẫn trung chuyển bình thường".

Cũng theo Bộ trưởng, Bộ Tài chính thực hiện theo đúng Luật Chứng khoán và Nghị định 153/NĐ-CP: Trái phiếu phát hành riêng lẻ thì cơ quan Nhà nước gần như không cấp phép và không quản lý, doanh nghiệp có quyền tự do kinh doanh nên trái phiếu sẽ do doanh nghiệp phát hành theo hình thức "tự vay, tự trả". Chỉ khi có dấu hiệu bất thường thì cơ quan quản lý Nhà nước mới vào cuộc.

Theo FiinPro, nửa đầu tháng 5 đã có 6.300 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được phát hành ở thị trường trong nước và 525 triệu USD trái phiếu chuyển đổi quốc tế của Tập đoàn Vingroup - Công ty Cổ phần.

Riêng thị trường trong nước, nhóm ngành ngân hàng chiếm phần lớn tỷ trọng phát hành trong nửa đầu tháng 5. Trong đó, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phương Đông phát hành khối lượng trái phiếu lớn nhất đạt 2.600 tỷ đồng, Ngân hàng Shinhan Việt Nam 1.800 tỷ đồng, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam phát hành 1.350 tỷ đồng, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Nam Á phát hành 500 tỷ đồng và Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội phát hành 50 tỷ đồng. Trong khi đó, nhóm bất động sản gần như vẫn mất hút.

Trước đó, trong tháng 4, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp chủ yếu đến từ các ngân hàng với mức phát hành đạt 14.940 tỷ đồng (tương đương chiếm 90,7%), và không ghi nhận đợt phát hành nào đến từ các doanh nghiệp bất động sản.

Lượng trái phiếu doanh nghiệp giảm mạnh trong tháng sau khi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thông báo hủy bỏ 9 đợt chào bán trái phiếu từ tháng 7/2021 đến tháng 3/2022 với tổng trị giá 10.030 tỷ đồng của các công ty thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh.