Vừa qua, tại Hà Nội, Hiệp hội VTHKCC Hà Nội đã tổ chức Hội nghị lần thứ XI nhiệm kỳ II theo hình thức trực tuyến. Tại đây, các đại biểu đã tập trung thảo luận và thông qua báo cáo hoạt động của Hiệp hội thời gian qua cũng như phương hướng hoạt động thời gian tới. Điểm nổi bật là việc thông qua một loạt kiến nghị quan trọng gửi tới UBND TP Hà Nội và Sở Giao thông vận tải (GTVT) Hà Nội, nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt.

Theo báo cáo của Hiệp hội, ngành VTHKCC Hà Nội đã có những bước phát triển đáng kể trong những năm qua. Từ chỗ chỉ có 01 doanh nghiệp duy nhất cung cấp dịch vụ VTHKCC bằng xe buýt vào năm 2000, đến nay toàn Thành phố đã có 11 doanh nghiệp tham gia. Về năng lực cung ứng, năm 2006 chỉ có 56 tuyến với 887 phương tiện, đến năm 2023 đã có 132 tuyến và 2024 phương tiện.

Sự phát triển này có được nhờ sự quan tâm, chỉ đạo của Thành ủy, Hội đồng nhân dân, UBND TP Hà Nội và đặc biệt là các Sở Ban Ngành. Dịch vụ VTHKCC bằng xe buýt tại Hà Nội đã đạt được những kết quả bước đầu trong việc thay đổi thói quen đi lại của người dân và chuẩn bị cho sự phát triển của Đường sắt đô thị (ĐSĐT) Hà Nội.

Trong giai đoạn tới, thành phố sẽ tập trung cao độ nguồn lực để đầu tư các Dự án ĐSĐT theo quy hoạch và đẩy nhanh tiến độ đưa các dự án đang triển khai đi vào hoạt động sớm nhất. Mục tiêu là xây dựng hệ thống ĐSĐT trở thành xương sống trong mạng lưới VTHKCC của Thủ đô, từ đó giải quyết căn cơ bài toán về chống ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và phát triển giao thông xanh.

Tuy nhiên, trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 và có thể đến năm 2035, xe buýt vẫn là lực lượng chủ yếu trong hệ thống VTHKCC. Vì vậy, Thành phố tiếp tục chỉ đạo củng cố dịch vụ VTHKCC bằng xe buýt, đồng thời từng bước nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực.

Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động VTHKCC bằng xe buýt cho các doanh nghiệp, Hiệp hội VTHKCC TP Hà Nội đã thường xuyên trao đổi và tổ chức họp để thống nhất, kiến nghị với Bộ GTVT, Sở GTVT Hà Nội và UBND TP Hà Nội xem xét, giải quyết một số vấn đề cấp thiết.

Hợp lý hoá luồng tuyến, tính đúng đủ chi phí

Để giải bài toán về doanh thu các các doanh nghiệp thành viên, Hiệp hội VTHKCC Hà Nội đưa ra nhiều kiến nghị đến UBND TP Hà Nội, Sở GTVT Hà Nội. Cụ thể:

Sớm có phương án điều chỉnh doanh thu vé miễn phí để tính vào hoặc khẩu trừ doanh thu đấu thầu của Doanh nghiệp tham gia vào hệ thống VTHKCC TP Hà Nội.

Kiến nghị này xuất phát từ thực trạng hoạt động của các tuyến xe buýt tại Hà Nội trong năm 2023. Cụ thể, trong số 122 tuyến xe buýt đang hoạt động theo hình thức đấu thầu, kết quả thực hiện doanh thu trên toàn mạng lưới chỉ đạt khoảng 57% kế hoạch. Nguyên nhân chính được Hiệp hội xác định là do các yếu tố khách quan, đặc biệt là vấn đề vé miễn phí.

Hiện nay, một lượng lớn hành khách đi xe buýt thuộc diện được miễn phí vé, nhưng doanh thu từ nhóm này chưa được tính toán đầy đủ. Số liệu từ Sở GTVT cho thấy đã có khoảng 650.000 thẻ đi xe buýt miễn phí được phát hành, gấp 2,2 lần so với năm đầu triển khai và gấp 4,3 lần so với tổng số khách hàng hiện đang sử dụng thẻ vé tháng có trả tiền.

Mặc dù việc tăng số lượng người sử dụng vé miễn phí phản ánh hiệu quả của chính sách an sinh xã hội và sự thân thiện của xe buýt đối với người cao tuổi, nó cũng tạo ra thách thức về mặt doanh thu cho các đơn vị vận tải. Đặc biệt, một số tuyến có tỷ lệ hành khách đi vé miễn phí rất cao, ảnh hưởng đáng kể đến kết quả kinh doanh.

Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, ngày 24/11/2023, Thành ủy Hà Nội đã có Thông báo kết luận của Ban Thường vụ, và UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành văn bản số 4284/UBND-KTN ngày 19/12/2023 giao Sở GTVT chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện rà soát, tính toán sản lượng và doanh thu thiếu hụt từ đối tượng hành khách miễn phí.

Từ những thực tế trên, kiến nghị của Hiệp hội VTHKCC Hà Nội nhằm đảm bảo quyền lợi cho các đơn vị vận tải, đồng thời tạo cơ sở để duy trì và phát triển bền vững hệ thống VTHKCC bằng xe buýt tại Thủ đô. Việc điều chỉnh này sẽ phản ánh chính xác hơn thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp vận tải và tạo cơ sở để có những chính sách hỗ trợ phù hợp trong tương lai.

Thành phố và Sở GTVT tiến hành ra soát, hợp lý hóa luồng tuyển, để nghị đánh giá tác động yếu tố khách quan ảnh hưởng đến doanh thu để điều chỉnh cho các Doanh nghiệp phù hợp.

Kiến nghị này dựa trên nhiều yếu tố khách quan đang ảnh hưởng đến doanh thu của các doanh nghiệp vận tải công cộng: Thứ nhất, năng lực cung ứng của mạng lưới đã tăng nhanh hơn mức độ thu hút hành khách. Số liệu thống kê cho thấy, so sánh giữa năm 2020 và 2010, số tuyến đã tăng 1,3 lần và số phương tiện tăng 1,6 lần, nhưng sản lượng hành khách lại giảm, chỉ còn 81%. Điều này dẫn đến việc lượng hành khách trên mỗi tuyến bị chia sẻ, làm giảm doanh thu.

Thứ hai, nhiều yếu tố bên ngoài đã ảnh hưởng đến sản lượng hành khách. Đại dịch Covid-19, sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng của người dân, sự phát triển của kinh tế số và mua sắm trực tuyến đã làm giảm số lượng chuyến đi của người dân.

Thứ ba, việc xây dựng các công trình ngầm, cải tạo đường và vỉa hè trong thời gian qua đã ảnh hưởng đến tính thuận tiện của xe buýt, từ đó giảm mức độ thu hút hành khách.

Thứ tư, khi dịch vụ xe buýt ngày càng tiện lợi, xu hướng sử dụng vé tháng thay vì vé lượt đã tăng lên. Mặc dù điều này phản ánh mục tiêu phát triển VTHKCC, thu hút người dân sử dụng thường xuyên vào giờ cao điểm, nhưng cũng dẫn đến sự sụt giảm doanh thu trên mỗi hành khách.

Trong bối cảnh Sở GTVT Hà Nội cùng các đơn vị rà soát, hợp lý hóa luồng tuyến nhằm nâng cao hiệu quả, kiến nghị này nhấn mạnh sự cần thiết phải đánh giá toàn diện các yếu tố khách quan nêu trên. Mục đích là để có cơ sở điều chỉnh doanh thu một cách phù hợp cho các doanh nghiệp, đảm bảo sự công bằng và khuyến khích sự phát triển bền vững của hệ thống VTHKCC tại Thủ đô.

Khi xem xét cập nhật đơn giả định mức đầu vào theo quyết định 5573/QĐ- UBND ngày 02/11/2023 của UBND Thành phố cần tính đúng, tính đủ chi phí, đặc biệt là khoản chi phí khấu hao và chi phí thu nhập của người lao động.

Kiến nghị này xuất phát từ thực tế biến động các yếu tố đầu vào trong quá trình thực hiện hợp đồng đấu thầu 5 năm của các doanh nghiệp VTHKCC. Hiện tại, các doanh nghiệp mới chỉ được xem xét điều chỉnh giá đầu vào đối với nhiên liệu, nhưng từ đầu năm 2024 đến nay vẫn chưa được cấp bù. Trong khi đó, nhiều yếu tố khác cũng có sự thay đổi đáng kể như nguyên giá phương tiện, khấu hao, chi phí sửa chữa, tiền lương và thu nhập người lao động, tiền tăng ca. Các doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh những khoản chi này để duy trì hoạt động và giữ chân người lao động.

Theo số liệu thống kê của Nhà nước, chỉ số CPI trong giai đoạn từ năm 2000 đến nay có mức tăng bình quân từ 4-4,5%/năm. Điều này cho thấy các yếu tố đầu vào của doanh nghiệp VTHKCC về cơ bản đều tăng trên mức bình quân này.

Từ những lý do trên, để đảm bảo sân chơi công bằng và khuyến khích các doanh nghiệp gắn bó lâu dài với sự nghiệp VTHKCC của Thủ đô, Hiệp hội đề nghị Thành phố chỉ đạo Sở GTVT Hà Nội ưu tiên điều chỉnh hai khoản mục quan trọng: khấu hao và chi phí tiền lương cho người lao động theo quy định. Việc cập nhật đơn giá định mức đầu vào cần phản ánh đúng và đủ các chi phí thực tế mà doanh nghiệp đang phải gánh chịu, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế biến động như hiện nay.

Thành phố nghiên cứu hình thành 1 đơn vị độc lập phát hành vé liên thông để tổ chức quản lý, giám sát nguồn thu và khi đó các doanh nghiệp vận tải có điều kiện tập trung điều hành, giảm sát chất lượng dịch vụ.

Tạo điều kiện cho lái xe chuyên nghiệp được cống hiến

Hiệp hội đề xuất Bộ GTVT, UBND TP Hà Nội tiếp tục kiến nghị Chính phủ, Quốc hội xem xét, cho phép người lái xe chở khách trên 30 chỗ được hành nghề đến hết tuổi lao động theo Luật Lao động. 

Đáng chú ý, ngay sau khi nhận được văn bản kiến nghị số 07/VB-HAPTA ngày 20/6/2024 của Hiệp hội, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Mạnh Quyền đã có ý kiến chỉ đạo Sở GTVT chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu, xem xét các nội dung kiến nghị và có văn bản phúc đáp. Điều này cho thấy sự quan tâm của chính quyền Thành phố đối với các vấn đề của ngành vận tải công cộng.

Với những đề xuất toàn diện này, cộng đồng doanh nghiệp VTHKCC Hà Nội kỳ vọng sẽ có những chuyển biến tích cực trong thời gian tới. Việc giải quyết các vấn đề về doanh thu, chi phí và chính sách sẽ giúp các doanh nghiệp ổn định hoạt động, từ đó có điều kiện đầu tư nâng cao chất lượng dịch vụ. Bên cạnh đó, việc thành lập đơn vị phát hành vé liên thông được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá trong quản lý doanh thu và nâng cao hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống.

Trong bối cảnh Hà Nội đang đẩy mạnh phát triển hệ thống đường sắt đô thị, việc củng cố và phát triển mạng lưới xe buýt có ý nghĩa quan trọng, đảm bảo sự kết nối đồng bộ giữa các phương thức vận tải công cộng. Điều này sẽ góp phần giảm ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và thúc đẩy phát triển giao thông xanh tại Thủ đô. Với sự quan tâm của chính quyền Thành phố và nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, ngành vận tải hành khách công cộng Hà Nội đang đứng trước cơ hội để tạo ra bước chuyển mình mạnh mẽ, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu đi lại của người dân Thủ đô trong tương lai.