Theo thống kê về chỉ số giá vận chuyển container của trang Drewry (Trung tâm nghiên cứu hàng hải độc lập cung cấp thông tin về thị trường hàng hải), giá dịch vụ vận tải container từ châu Á đi châu Âu, châu Mỹ bắt đầu tăng cao từ đầu năm 2024, đạt đỉnh vào cuối tháng 1.

Sang tháng 2, giá cước đã giảm dần, song đến tháng 5/2024, mức giá lại tiếp tục tăng nhanh. Hiện nay, mức giá cao hơn 17% so với thời điểm tại tháng 1/2024, và bằng 45% so với mức giá đỉnh điểm tại thời kỳ đại dịch (tháng 9/2021).

Giá cước vận tải container tuyến hàng hải quốc tế đang tăng mạnh, tăng hơn 70% so với cùng kỳ năm ngoái và hơn 110% so với thời điểm trước đại dịch Covid-19. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này bao gồm nguồn cung tàu container bị hạn chế do xung đột chiến sự, thị trường bước vào mùa cao điểm, và tình trạng thiếu container rỗng gia tăng.

Bên cạnh đó, việc Mỹ dự kiến sẽ tăng mạnh thuế quan đối với một số mặt hàng của Trung Quốc từ 25% lên tới 100% kể từ tháng 8/2024 đã thúc đẩy nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hóa trước thời điểm áp thuế. Các chủ hàng cũng đang gấp rút vận chuyển hàng đến Mỹ vì lo ngại về khả năng xảy ra đình công nếu cuộc đàm phán tiền lương giữa công nhân cảng ở Bờ Đông nước Mỹ vào tháng 9 tới không đạt được thỏa thuận.

Đồng thời, nhiều hãng tàu đang tận dụng cơ hội tăng phụ phí để bù đắp chi phí phát sinh do tình trạng tắc nghẽn và chờ đợi tại nhiều cảng lớn trên toàn cầu, bao gồm cảng Singapore, Port Klang và Tanjung Pelepas của Malaysia. Trước tình hình này, nhiều chuyên gia dự báo giá cước vận tải sẽ tiếp tục gia tăng trong thời gian tới.

Trước tình hình trên, các hãng tàu dự kiến sẽ chuyển hướng sang các thị trường lân cận, trong đó có Việt Nam nhờ lợi thế về cảng nước sâu. Cụ thể, về tuyến vận tải cũng có sự tăng trưởng đáng ghi nhận, tại khu vực Hải Phòng có 7 tuyến vận tải đi châu Mỹ, còn khu vực cảng Cái Mép - Thị Vải có trên 35 tuyến vận tải đi châu Âu, châu Mỹ và Nội Á. Các cảng biển Việt Nam đã chuẩn bị sẵn sàng đáp ứng sản lượng hàng hóa tăng, đảm bảo hoạt động thông suốt, hiệu quả. Các hãng tàu lớn cũng khẳng định không có tình trạng thiếu vỏ container và vẫn đáp ứng đủ nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hóa.

Cục Hàng hải Việt Nam đã chỉ đạo các cảng vụ hàng hải và doanh nghiệp đẩy mạnh tốc độ giải phóng hàng hóa, giảm thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi cho tàu thuyền lưu thông. Đồng thời, Cục cũng đề nghị các Hiệp hội ngành hàng hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng kế hoạch sản xuất, vận tải và ký kết hợp đồng dài hạn với hãng tàu để giảm thiểu tác động của biến động giá cước.

Các biện pháp dài hạn cũng được Cục Hàng hải đề ra, bao gồm phối hợp với hải quan đẩy nhanh tiến độ giải phóng hàng hóa tồn đọng và bổ sung quy định về phân bổ kinh phí nạo vét luồng tuyến hàng hải. Trong 5 tháng đầu năm, sản lượng hàng hóa container xuất nhập khẩu tại các cảng biển Việt Nam đã tăng 16% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt mức tăng trưởng cao nhất trong 5 năm gần đây. 

Hiện nay, giá cước vận chuyển hàng hóa container đi tuyến từ châu Á đến châu Âu và Mỹ có mức tăng lớn nhất, tuy nhiên chiều từ châu Mỹ, Âu về châu Á và các tuyến vận tải nội Á không biến động nhiều. Giá cước vận tải biển container được điều tiết theo thị trường quốc tế, theo cung cầu thị trường, nên giá cước vận tải của Việt Nam cũng bị điều chỉnh.

Bên cạnh công tác kiểm tra, giám sát trực tiếp thường xuyên hoạt động tại cảng biển của Cảng vụ Hàng hải, Cục Hàng hải Việt Nam có văn bản chỉ đạo các Cảng vụ hàng hải, các Chi cục Hàng hải tăng cường giám sát giá dịch vụ tại cảng biển và giá và phụ thu ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển; phối hợp chặt chẽ với các Hiệp hội, các doanh nghiệp cảng biển, các doanh nghiệp vận tải biển, doanh nghiệp xuất nhập khẩu, các cơ quan chức năng có liên quan trong việc giám sát chặt chẽ tình hình tắc nghẽn tại các bến cảng, tình hình cung cấp vỏ container phục vụ hàng hóa xuất nhập khẩu, báo cáo định kỳ Cục Hàng hải Việt Nam để đưa ra các giải pháp kịp thời.

Để đáp ứng nhu cầu sản lượng hàng hoá dự báo có thể tăng cao trong thời gian tới do xu hướng chuyển dịch hàng hoá từ cảng Singapore về Việt Nam, Cục hàng hải Việt Nam đã chỉ đạo các Cảng vụ hàng hải, các doanh nghiệp cảng biển đẩy mạnh tốc độ giải phóng hàng hoá tại cảng, giảm thủ tục hành chính tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tàu, thuyền hàng hoá thông qua cảng biển. Về dài hạn, Cục Hàng hải Việt Nam tiếp tục phối hợp với các cơ quan chức năng liên quan (hải quan) đẩy nhanh tiến độ giải phóng hàng hoá tồn đọng lâu ngày tại cảng biển; bổ sung các quy định về phân bổ nguồn kinh phí nạo vét tuyến luồng để tăng cường trách nhiệm của các cơ quan liên quan; bổ sung cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng mô hình cảng xanh, tham gia tuyến hành lang vận tải xanh để có lợi thế hơn trong việc thu hút nguồn hàng và mở rộng tuyến vận tải.

Về phía các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hoá, đối tượng bị ảnh hưởng lớn nhất trong việc tăng giá cước là các chủ hàng nhỏ lẻ; đối với các chủ hàng lớn có nguồn hàng ổn định ký kết hợp đồng dài hạn, giá cước sẽ được giữ ổn định, không thay đổi trong khi hợp đồng còn hiệu lực.

Để tránh bị ảnh hưởng bởi biến động giá cước và lịch trình vận tải, Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam đề nghị các Hiệp hội ngành hàng nâng cao vai trò, tập hợp các doanh nghiệp thành viên cùng xây dựng kế hoạch sản xuất, kế hoạch vận tải, làm cơ sở ký kết hợp đồng dài hạn với hãng tàu, giảm thiểu tối đa tác động của giá cước nhất là trong giai đoạn thị trường có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường như hiện nay.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cũng cần chủ động tìm hiểu thông tin, dự báo thị trường để có những điều chỉnh kịp thời trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc duy trì mối quan hệ tốt với các hãng tàu, đại lý vận tải, cảng biển cũng là một yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, đảm bảo hàng hóa được vận chuyển an toàn, đúng tiến độ.

Đồng thời, các doanh nghiệp cũng nên tích cực tham gia vào các chương trình, sáng kiến hỗ trợ của Chính phủ và các hiệp hội ngành hàng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, tìm kiếm cơ hội hợp tác, mở rộng thị trường xuất khẩu.