Thị trường pin LFP bùng nổ

Thị trường xe điện đang bùng nổ mạnh mẽ trên toàn cầu, kéo theo nhu cầu tăng vọt về pin lithium-ion, đặc biệt là pin LFP. Theo số liệu từ SNE Research, sản lượng pin LFP toàn cầu năm 2022 đạt 246,8 GWh, tăng 114,5% so với năm 2021. Thị phần pin LFP cũng tăng mạnh từ mức 26,5% lên 40,4% chỉ trong một năm.

Năm 2023, thị trường pin LFP tiếp tục duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ. Theo số liệu sơ bộ từ SNE Research, sản lượng pin LFP toàn cầu năm 2023 ước đạt 420 GWh, tăng 70% so với năm 2022. Thị phần của pin LFP trong tổng thị trường pin lithium-ion cũng tiếp tục mở rộng, từ mức 40,4% năm 2022 lên 48% trong năm 2023.

Sự tăng trưởng nhanh chóng này là nhờ nhu cầu ngày càng lớn từ thị trường xe điện toàn cầu, cũng như sự cải tiến liên tục về công nghệ và hiệu suất của pin LFP. Nhiều hãng xe lớn như Tesla, Volkswagen, Ford đã lựa chọn sử dụng pin LFP cho các mẫu xe điện mới, nhờ những ưu điểm vượt trội của công nghệ này về an toàn, tuổi thọ và chi phí.

Trong năm 2023, Trung Quốc vẫn dẫn đầu thế giới về sản lượng pin LFP, chiếm khoảng 75% thị phần toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều quốc gia khác như Mỹ, Đức, Hàn Quốc, Nhật Bản cũng đang đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực này để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và phát triển chuỗi cung ứng pin LFP nội địa.

Với xu hướng phát triển bền vững của pin LFP, thị trường phốt pho vàng - nguyên liệu chính để sản xuất pin này - cũng được hưởng lợi lớn. Nhu cầu photpho vàng toàn cầu năm 2023 ước tính đã tăng 25% so với năm 2022.

Năm 2023 cũng chứng kiến sự mở rộng công suất sản xuất pin LFP trên toàn cầu, với hàng loạt nhà máy mới được xây dựng tại Trung Quốc, châu Âu và Bắc Mỹ. Tổng công suất sản xuất pin LFP toàn cầu tính đến cuối năm 2023 ước đạt 650 GWh/năm, tăng gần gấp đôi so với mức 330 GWh/năm của năm 2022.

Trong bối cảnh đó, thị trường pin LFP được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2024-2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) ước đạt 25-30%. Sản lượng pin LFP toàn cầu có thể vượt mốc 1.000 GWh vào năm 2025 và đạt khoảng 2.500-3.000 GWh vào năm 2030.

Thị trường phốt pho vàng thay đổi cơ cấu - Cơ hội cho Việt Nam

Xu hướng này mở ra cơ hội vàng cho ngành công nghiệp phốt pho vàng Việt Nam. Tuy nhiên, bối cảnh thị trường phốt pho vàng thế giới cũng đang có nhiều biến động khi Trung Quốc - quốc gia chiếm gần 30% thị phần xuất khẩu - đang hạn chế xuất khẩu mặt hàng chiến lược này để ưu tiên phục vụ nhu cầu trong nước. Từ năm 2012, Trung Quốc đã áp thuế xuất khẩu 20% đối với phốt pho vàng. Đến năm 2018, nước này dừng hoàn toàn xuất khẩu để tập trung phục vụ ngành công nghiệp trong nước, đặc biệt là sản xuất chất bán dẫn.

Ngoài Trung Quốc, các quốc gia xuất khẩu phốt pho vàng hàng đầu thế giới hiện nay bao gồm Việt Nam, Hoa Kỳ, Morocco, Nga và Kazakhstan. Trong đó, Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng mới với sự tăng trưởng vượt bậc về sản lượng và kim ngạch xuất khẩu. Năm 2023, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,52 triệu tấn phốt pho các loại, đạt kim ngạch 1,45 tỷ USD, tăng 12% về lượng và 11,5% về trị giá so với năm 2022.

Hoa Kỳ cũng ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng trong năm 2023, với sản lượng xuất khẩu phốt pho vàng đạt khoảng 1,2 triệu tấn, tăng 8% so với năm 2022. Morocco, với lợi thế về trữ lượng quặng photphat lớn, đã xuất khẩu khoảng 1,1 triệu tấn phốt pho vàng trong năm 2023, tăng 5% so với năm trước. Nga và Kazakhstan, hai quốc gia sở hữu trữ lượng quặng phốt phát khổng lồ, cũng đang đẩy mạnh khai thác và chế biến để gia tăng xuất khẩu. Năm 2023, Nga xuất khẩu khoảng 900 nghìn tấn phốt pho vàng, tăng 7% so với năm 2022. Trong khi đó, Kazakhstan xuất khẩu khoảng 800 nghìn tấn, tăng 6% so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu phốt pho vàng của Việt Nam trong năm 2023 có phần chậm lại so với mức tăng trưởng đột biến 54% của năm 2022, chủ yếu do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và sự suy giảm kinh tế toàn cầu. Dù vậy, với nhu cầu ngày càng tăng từ thị trường pin LFP và xe điện, cùng với lợi thế về tài nguyên và năng lực sản xuất, Việt Nam vẫn được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng tăng trưởng xuất khẩu phốt pho vàng mạnh mẽ nhất trong những năm tới.

Giá xuất khẩu phốt pho vàng của Việt Nam đạt đỉnh trong năm 2022 với 131 triệu đồng/tấn, tăng 26% so với năm 2021. Tuy nhiên, giá đã giảm 31% trong năm 2023 xuống còn 91 triệu đồng/tấn do nhu cầu giảm tại một số thị trường. Nhưng với triển vọng tăng trưởng của thị trường pin LFP, giá phốt pho vàng được kỳ vọng sẽ phục hồi trong năm 2024.

Một số doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng rất tốt cơ hội này, điển hình là Công ty Cổ phần Tập đoàn Hóa chất Đức Giang (DGC). Năm 2023, sản lượng bán hóa chất phốt pho công nghiệp (IPC) của DGC sang Đông Nam Á và Hoa Kỳ đã tăng gấp đôi so với năm 2022, đạt 68.888 tấn. Giá bán trung bình IPC cũng phục hồi lên mức 4.300 USD/tấn, tăng 10% so với quý 4/2023.

Hiện tại, đa số các doanh nghiệp phốt pho vàng Việt Nam mới chỉ tham gia vào khâu khai thác và xuất thô. Việc đầu tư công nghệ để chế biến sâu, sản xuất axit phosphoric điện tử chất lượng cao là hướng đi tất yếu để nâng cao giá trị gia tăng và vị thế của ngành. Xu hướng dịch chuyển cơ sở sản xuất bán dẫn của các tập đoàn lớn như NVIDIA sang Việt Nam cũng là cú hích để thúc đẩy quá trình này.

Chi phí sản xuất pin LFP chỉ khoảng 100 USD/kWh, rẻ hơn 32% so với các loại pin lithium-ion truyền thống, nhờ đó được các hãng xe lớn như Tesla ưa chuộng. Thị trường xe điện toàn cầu dự báo tăng trưởng 9,82%/năm, đạt 623 tỷ USD vào năm 2024. Riêng Việt Nam đặt mục tiêu có 4,5 triệu xe điện vào năm 2030 và 13 triệu xe vào năm 2050.

Với nhu cầu pin xe điện tăng cao, việc đầu tư công nghệ và tham gia sâu vào chuỗi giá trị là hướng đi tất yếu của ngành phốt pho vàng Việt Nam. Sự phát triển của ngành không chỉ mang lại lợi ích kinh tế to lớn mà còn góp phần quan trọng vào tiến trình chuyển dịch năng lượng xanh, thúc đẩy phát triển bền vững.

Phát triển bền vững ngành công nghiệp phốt pho vàng tại Việt Nam

Để tận dụng tối đa cơ hội từ thị trường pin xe điện, ngành công nghiệp phốt pho vàng Việt Nam cần một lộ trình phát triển bài bản và toàn diện. Trước hết, cần tăng cường công tác thăm dò, đánh giá trữ lượng và tiềm năng quặng phốt phát trên cả nước. Theo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, trữ lượng quặng photphat cả nước ước tính khoảng 2,5 tỷ tấn, tập trung chủ yếu ở Lào Cai, Bắc Kạn và Thanh Hóa, nhưng mới chỉ có khoảng 30% được thăm dò chi tiết. Việc đánh giá đầy đủ sẽ giúp các doanh nghiệp chủ động nguồn nguyên liệu cho sản xuất.

Song song với đó, cần ưu tiên đầu tư phát triển công nghệ khai thác và chế biến tiên tiến, thân thiện với môi trường. Phần lớn các mỏ phốt phát của Việt Nam có quy mô nhỏ, địa hình hiểm trở, hàm lượng P2O5 tương đối thấp (15-25%) nên khó khai thác. Áp dụng các công nghệ hiện đại như khoan thủy lực, phun tia nước áp lực cao... sẽ giúp tối ưu hóa quá trình khai thác, tăng công suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời giảm thiểu tác động đến môi trường.

Để nâng cao giá trị gia tăng, các doanh nghiệp cần mạnh dạn đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất các sản phẩm chế biến sâu như axit photphoric điện tử chất lượng cao, vượt qua xu hướng chỉ xuất khẩu phốt pho vàng thô hoặc axit photphoric thực phẩm như hiện nay. Đây sẽ là tiền đề quan trọng để ngành hóa chất Việt Nam tiến dần lên các phân khúc cao hơn trong chuỗi giá trị ngành phốt pho toàn cầu.

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, việc liên kết giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và các đối tác quốc tế là vô cùng quan trọng. Cần xây dựng các trung tâm nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao trong lĩnh vực phốt pho, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, hợp tác nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới. Việc hình thành các cụm liên kết ngành hóa chất và công nghiệp phụ trợ cũng sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa, gia tăng sức cạnh tranh của toàn ngành.

Chính phủ cần đóng vai trò định hướng, hỗ trợ và tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi bằng cách sớm hoàn thiện khung khổ pháp lý, ban hành các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng cho các dự án đầu tư chế biến sâu photpho, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới; quy hoạch tổng thể ngành công nghiệp phốt pho gắn với định hướng phát triển kinh tế xanh, xác định rõ quy mô, công suất, cơ cấu sản phẩm hướng tới. Đồng thời, cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu về chuyên môn, kỹ năng và công nghệ cho sự phát triển của ngành trong giai đoạn mới.

Sự phát triển của ngành công nghiệp phốt pho cũng phải luôn gắn liền với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Các dự án đầu tư phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy chuẩn, tiêu chuẩn về môi trường; áp dụng các công nghệ xanh, sạch, tiết kiệm tài nguyên; chú trọng kinh tế tuần hoàn, tái chế và tái sử dụng phụ phẩm, chất thải.

Với những nỗ lực và giải pháp đồng bộ, ngành công nghiệp phốt pho vàng Việt Nam có thể "cưỡi trên con sóng" tăng trưởng của ngành pin xe điện toàn cầu, khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Sự phát triển của ngành phốt pho cũng sẽ mở ra cơ hội cho nhiều ngành công nghiệp liên quan khác như phân bón, hóa chất, vật liệu mới, góp phần quan trọng vào tăng trưởng xanh, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phát triển bền vững của đất nước.