Lời toà soạn

Hoạt động đấu thầu là một "mắt xích" quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả, giảm lãng phí, thất thoát, tiêu cực đối với các dự án đầu tư và xây dựng, đặc biệt là những dự án có vốn từ ngân sách Nhà nước.

Nhưng đâu đó, bằng cách này hay cách khác, hiện tượng “quân xanh, quân đỏ” đang là tác nhân làm hư hại, méo mó công tác đấu thầu, gây ra nhiều cuộc thầu thiếu tính cạnh tranh. Tình trạng hai hay nhiều nhà thầu luôn đi kèm với nhau, bám sát nhau trong nhiều gói thầu có lúc thắng, có lúc thua. Đôi khi còn có sự tiếp tay của bên mời thầu để dụng lên cuộc đấu thầu nội bộ. Đối với những gói thầu đó, tính minh bạch cũng như sự cạnh tranh lành mạnh là không tồn tại, gây ảnh hưởng trực tiếp đến các nhà thầu năng lực. 

Bộ GTVT đã nghiêm cấm các hành vi dàn xếp, thông thầu, chia nhỏ gói thầu để chỉ định thầu, đặt ra các điều kiện bất hợp lý, không phù hợp trong hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu, đặc biệt có hành vi cản trở, hạn chế sự tham gia của nhà thầu.

Cũng theo phản ánh nhiều lần của độc giả, Công ty CP AFC Nguyên Linh với vai trò là bên mời thầu xây dựng hồ sơ với tiêu chí có thể gây khó khăn cho nhà thầu trên địa bàn tỉnh An Giang. Gần nhất có liên quan đến nhà thầu Công ty TNHH Sao Vàng tại Gói thầu xây lắp đường Xẻo Đôi cũng nhận được phản ánh về tiêu chí thiết bị trong hồ sơ mời thầu (HSMT) nằm ngoài yêu cầu cần thiết của Gói thầu.

Trong phạm vi bài viết, Banduong.vn cập nhật thêm năng lực đơn vị dự án, bên mời thầu, đơn vị thi công trực tiếp cũng như mối quan hệ với đối tác tài chính tại dự án trọng điểm... để độc giả có cái nhìn khách quan hơn.

Đơn độc trúng thầu

Công ty CP AFC Nguyên Linh (Bên mời thầu) vừa lựa chọn xong nhà thầu thực hiện Gói thầu Chi phí xây dựng thuộc Dự án Đường Xẻo Đôi (tỉnh Kiên Giang). Đơn vị trúng thầu là Công ty TNHH Sao Vàng, với giá trị trúng thầu là 11,821 tỷ đồng.

Theo tìm hiểu, Gói thầu chi phí xây dựng thuộc Dự án Đường Xẻo Đôi có giá 12,35 tỷ đồng và từng bị hủy thầu do hồ sơ dự thầu của 2 nhà thầu tham dự không đáp ứng. Cụ thể, gói thầu được phát hành hồ sơ mời thầu lần đầu từ ngày 12 - 22/1/2024. Biên bản mở thầu ngày 22/1/2024 ghi nhận 2 nhà thầu tham gia cạnh tranh, bao gồm Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Hồng Hải (giá dự thầu 11,814 tỷ đồng); Công ty TNHH Sao Vàng (giá dự thầu 11,819 tỷ đồng).

Kết quả đánh giá hồ sơ dự thầu cho thấy, Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Hồng Hải không đáp ứng yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm do trong quá trình đánh giá, Bên mời thầu yêu cầu Nhà thầu làm rõ nhiều nội dung trong hồ sơ dự thầu nhưng Nhà thầu không thực hiện.

Về phía Công ty TNHH Sao Vàng, hồ sơ dự thầu của Nhà thầu không đạt đánh giá về kỹ thuật. Cụ thể, không đạt tính hợp lý và khả thi của các giải pháp kỹ thuật, biện pháp tổ chức thi công, biểu tiến độ thi công, biện pháp bảo đảm chất lượng…

Ở lần mời thầu thứ 2, Công ty CP AFC Nguyên Linh phát hành hồ sơ mời thầu qua mạng từ ngày 6 - 22/2/2024. Mặc dù tổ chức đấu thầu rộng rãi qua mạng nhưng Biên bản mở thầu ngày 22/2/2024 ghi nhận chỉ có duy nhất 1 nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu là Công ty TNHH Sao Vàng với giá dự thầu 11,821 tỷ đồng.

Đáng chú ý, trong quá trình thông báo mời thầu, một nhà thầu đã có đề nghị làm rõ về tiêu chí đưa ra trong hồ sơ mời thầu. Nhà thầu phản ánh, theo hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công, tải trọng thiết kế nền đường là 3,5 tấn, đường giao thông nông thôn loại B. Qua khảo sát trên tuyến đường kênh Xẻo Đôi có mặt cắt ngang sông nhỏ, có một số cầu dân sinh bắc qua sông, công tác lắp dựng kết cấu thép hệ khung sàn đạo có tải trọng lớn nhất 8,55 tấn.

Với quy mô nêu trên, việc hồ sơ mời thầu yêu cầu thiết bị thi công sà lan 200 tấn (2 chiếc), cần cẩu sức nâng 16 tấn (2 chiếc), máy lu rung tự hành (tải trọng tĩnh 25 tấn) và các thiết bị quá tầm khác là không có cơ sở, không theo tính chất công trình.

Theo Nhà thầu, máy lu bánh thép 25 tấn là thiết bị đặc chủng, tải trọng rất lớn, thường để thi công công trình đặc biệt như cao tốc, sân bay và rất ít nhà thầu, nhất là các nhà thầu ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long trang bị loại thiết bị đặc chủng này. Tham khảo một số gói thầu khác trên cùng địa bàn huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang, cùng thời điểm mời thầu, tính chất mặt đường tương tự nhau, nhưng yêu cầu thiết bị thi công cơ bản của các gói thầu này không vượt quá mức cần thiết như gói thầu nêu trên. Do đó, Nhà thầu đề xuất bên mời thầu sửa đổi tiêu chí thiết bị để tạo điều kiện cho nhiều nhà thầu tham dự.

Về vấn đề này, bên mời thầu khẳng định, Chủ đầu tư và bên mời thầu căn cứ vào hồ sơ thiết kế, dự toán được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt để đưa ra yêu cầu về thiết bị cũng như công suất của thiết bị. Do đó, yêu cầu thiết bị nêu trong hồ sơ mời thầu hoàn toàn phù hợp với hồ sơ thiết kế và dự toán được duyệt.

Công ty CP AFC Nguyên Linh được biết nhắc đến nhiều trong vai trò bên mời thầu với nhiều tiêu chí khó hiểu. Kể từ ngày 28/5/2022 đến ngày 1/7/2022, Công ty CP AFC Nguyên Linh được giao làm bên mời thầu cho 14 gói thầu trên địa bàn tỉnh Kiên Giang. Trong đó, một số hồ sơ mời thầu xây dựng tiêu chí chưa phù hợp, có thể gây khó khăn cho nhà thầu. Có thể kể đến Gói thầu số 1 Xây dựng mới thuộc Dự án Trường Tiểu học Hòa Chánh 1 do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện U Minh Thượng (tỉnh Kiên Giang) làm chủ đầu tư, có giá 8,083 tỷ đồng. Tại hồ sơ mời thầu này có hàng loạt tiêu chí gây khó đối với nhà thầu tại mục nhân sự chủ chốt. Cụ thể, các vị trí như cán bộ kỹ thuật phụ trách kỹ thuật công trình, cán bộ kỹ thuật phụ trách điện, cán bộ kỹ thuật phụ trách cấp thoát nước đều phải có chứng chỉ hành nghề giám sát xây dựng công trình.

Hay như hồi tháng 6/2022, Công ty CP AFC Nguyên Linh mời thầu Gói thầu Xây lắp thuộc Dự án Trường THPT Cây Dương, huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang (giá dự toán hơn 14,508 tỷ đồng). Gói thầu do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Kiên Giang làm chủ đầu tư, đóng thầu vào ngày 2/7/2022, sử dụng nguồn vốn ngân sách tỉnh thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025. Tại yêu cầu về nhân sự chủ chốt, vị trí chỉ huy trưởng công trình bắt buộc tốt nghiệp đại học trở lên chuyên ngành xây dựng dân dụng hoặc kỹ thuật xây dựng công trình, kèm theo bản sao công chứng các tài liệu: bằng cấp chuyên môn; chứng chỉ hành nghề giám sát thi công xây dựng công trình dân dụng hạng III trở lên còn hiệu lực tính đến thời điểm đóng thầu; chứng chỉ hoặc chứng nhận huấn luyện an toàn lao động - vệ sinh lao động còn hiệu lực tính đến thời điểm đóng thầu.

Đặc biệt, về hợp đồng tương tự, hồ sơ mời thầu gói thầu này yêu cầu nhà thầu có ít nhất 1 hợp đồng thi công công trình dân dụng cấp III trở lên, có các hạng mục cơ bản: móng cọc bê tông cốt thép; phần móng; phần thân; phần hoàn thiện; hệ thống điện (đường dây trung thế và trạm biến áp); hệ thống phòng cháy chữa cháy có giá trị tối thiểu là 10,156 tỷ đồng. Hoặc có ít nhất 1 hợp đồng thi công công trình dân dụng cấp III trở lên, có các hạng mục cơ bản: móng cọc bê tông cốt thép; phần móng; phần thân; phần hoàn thiện và 1 hợp đồng thi công có hạng mục hệ thống điện (đường dây trung thế và trạm biến áp) và 1 hợp đồng thi công có hạng mục phòng cháy chữa cháy; tổng giá trị các hợp đồng tối thiểu là 10,156 tỷ đồng.

Theo đánh giá của các nhà thầu, yêu cầu hợp đồng tương tự có hạng mục hệ thống điện (đường dây trung thế và trạm biến áp) không phù hợp với tính chất, quy mô của Gói thầu khi nội dung chính của Gói thầu là xây dựng 12 dãy phòng học.

Không chỉ ở lĩnh vực xây lắp, Công ty CP AFC Nguyên Linh khi được Trung tâm Y tế huyện An Minh thuê làm bên mời thầu cho Gói thầu số 1 Mua sắm thiết bị, vật tư văn phòng, vật tư y tế cũng bộc lộ bất cập trong xây dựng HSMT. Gói thầu có giá hơn 3,887 tỷ đồng được mở thầu ngày 4/7/2022 yêu cầu quá nhiều nội dung về hợp đồng tương tự. Theo đó, HSMT yêu cầu, hợp đồng tương tự phải có nội dung cung cấp, lắp đặt thiết bị có các tính chất tương tự với gói thầu đang xét: máy tính, tivi, máy in, máy lạnh, máy photocopy, thiết bị camera, máy chiếu, tủ lạnh, thiết bị tủ, bàn, ghế, máy siêu âm điều trị, máy kéo cột sống, cổ mà nhà thầu đã hoàn thành toàn bộ hoặc hoàn thành phần lớn với tư cách là nhà thầu chính (độc lập hoặc thành viên liên danh) hoặc nhà thầu phụ trong vòng 3 năm (từ năm 2019 tính đến thời điểm đóng thầu). 

Tuy nhiên, theo các nhà thầu, việc yêu cầu hàng loạt thiết bị như vậy trong 1 - 2 hợp đồng tương tự là rất khó. Hồ sơ mời thầu chỉ cần yêu cầu lĩnh vực hàng hóa cung cấp để nhà thầu thuận lợi dự thầu hơn.

Bên mời thầu và bên tham gia thầu có mối quan hệ "đối tác" mật thiết!

Tính cạnh tranh, minh bạch quyết định rất lớn đến hiệu quả kinh tế của công tác đấu thầu. Chủ thể tạo ra sự cạnh tranh, minh bạch không ai khác chính là chủ đầu tư, bên mời thầu và đặc biệt là người có thẩm quyền. Nhưng thực tế, đấu thầu thời quan qua cho thấy, có rất nhiều chiêu thức để hạn chế nhà thầu tham gia, nhằm ưu tiên cho doanh nghiệp thân hữu, sân sau làm méo mó hoạt động đấu thầu.

Theo tìm hiểu của PV Banduong.vn, Công ty TNHH Sao Vàng thành lập năm 2007, Chủ tịch hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc là ông Lê Ngọc Chính. 

Công ty TNHH Sao Vàng từng được công bố trúng 30 gói thầu trên địa bàn tỉnh Kiên Giang trong 5 năm trở lại đây, trong đó có nhiều gói thầu do Công ty CP AFC Nguyên Linh mời thầu trong năm 2023.

* Gói thầu số 03 Xây dựng mới, cải tạo, sửa chữa Trường THCS và THPT Bình Sơn và thiết bị (giá trúng thầu 16,6 tỷ đồng)

* Gói thầu số 1 Chi phí xây lắp thuộc Dự án Đường 6 Biển - Bờ Tây (5,392 tỷ đồng)

* Gói thầu số 01 Chi phí xây lắp thuộc Dự án Đường kênh giữa (12,519 tỷ đồng).

Ngoài ra, Nhà thầu Sao Vàng cũng có mối quan hệ đối tác với Công ty CP AFC Nguyên Linh. Trong tháng 12/2023, Liên danh Công ty CP AFC Nguyên Linh - Công ty TNHH Sao Vàng được công khai trúng Gói thầu số 4 Khối phòng học - hành chính, cổng - hàng rào, sân nền, san lấp mặt bằng, hệ thống cấp điện - cấp nước, hệ thống phòng cháy chữa cháy thuộc Dự án Trường Mầm non Bình San (TP. Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang) với giá trúng thầu 15,739 tỷ đồng.

Về năng lực tài chính, tổ chức tín dụng cho rằng, Công ty TNHH Sao Vàng có tiền lực tài chính trung bình, hoạt động kinh doanh chưa đạt hiểu quả tốt trong 2 năm gần đây. Cập nhật đến giữa tháng 3/2024, Nhà thầu Sao Vàng có dự nợ tín dụng tại ngân hàng là hơn 30 tỷ đồng. Doanh nghiệp này còn có khoản cam kết ngoại bảng tổng hơn 8,5 tỷ đồng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - CN TP Rạch Gía Kiên Giang và 2 ngân hàng khác.

Hiện, Sao Vàng có vốn điều lệ là 6 tỷ đồng. Nhà thầu này đã tham gia 102 gói thầu, trong đó trúng 41 gói, trượt 59 gói, 2 chưa có kết quả. Đáng chú ý, nguyên nhân không trúng thầu chủ yếu là do không đạt về kỹ thuật, và là nhà thầu xếp hạng thứ 2. 

Trong khi, theo các chuyên gia, tiêu chuẩn đánh giá về kỹ thuật là một trong hai tiêu chuẩn để xét nhà thầu có đạt điều kiện thầu hay không.

Căn cứ khoản 4 Điều 12 Nghị định 63/2014/NĐ-CP có quy định tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu đối với gói thầu xây lắp bao gồm:

Tiêu chuẩn đánh giá về kỹ thuật 

Sử dụng tiêu chí đạt, không đạt hoặc phương pháp chấm điểm theo thang điểm 100 hoặc 1.000 để xây dựng tiêu chuẩn đánh giá về kỹ thuật, trong đó phải quy định mức điểm tối thiểu và mức điểm tối đa đối với từng tiêu chuẩn tổng quát, tiêu chuẩn chi tiết khi sử dụng phương pháp chấm điểm. Việc xây dựng tiêu chuẩn đánh giá về kỹ thuật dựa trên các nội dung về khả năng đáp ứng các yêu cầu về hồ sơ thiết kế, tiên lượng mời thầu, uy tín của nhà thầu thông qua việc thực hiện các hợp đồng tương tự trước đó và các yêu cầu khác nêu trong hồ sơ mời thầu. Căn cứ vào từng gói thầu cụ thể, khi lập hồ sơ mời thầu phải cụ thể hóa các tiêu chí làm cơ sở để đánh giá về kỹ thuật bao gồm:

- Tính hợp lý và khả thi của các giải pháp kỹ thuật, biện pháp tổ chức thi công phù hợp với đề xuất về tiến độ thi công;

Trừ những trường hợp do tính chất của gói thầu mà hồ sơ mời thầu yêu cầu nhà thầu phải thực hiện theo đúng biện pháp thi công nêu trong hồ sơ mời thầu, trong hồ sơ mời thầu cần quy định nhà thầu được đề xuất biện pháp thi công khác với biện pháp thi công nêu trong hồ sơ mời thầu. 

- Tiến độ thi công; 

- Các biện pháp bảo đảm chất lượng;  

- Bảo đảm điều kiện vệ sinh môi trường và các điều kiện khác như phòng cháy, chữa cháy, an toàn lao động;

- Mức độ đáp ứng các yêu cầu về bảo hành, bảo trì;

- Uy tín của nhà thầu thông qua việc thực hiện các hợp đồng tương tự trước đó;

- Các yếu tố cần thiết khác. 

c) Xác định giá thấp nhất (đối với trường hợp áp dụng phương pháp giá thấp nhất) thực hiện theo quy định tại Điểm c Khoản 3 Điều này;

d) Tiêu chuẩn xác định giá đánh giá (đối với trường hợp áp dụng phương pháp giá đánh giá)