Cùng dự có Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể, lãnh đạo một số bộ, ngành, và 8 tỉnh, thành phố có dự án đi qua: Cần Thơ, Hậu Giang, An Giang, Khánh Hoà, Đồng Nai, Đắk Lắk, Sóc Trăng, Bà Rịa-Vũng Tàu.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cho biết, đây là 3 tuyến cao tốc vừa được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, dài 361 km, tổng mức đầu tư hơn 84 nghìn tỷ đồng, đi qua 8 địa phương.

Nghị quyết của Chính phủ giao Bộ GTVT, UBND các tỉnh, thành phố được áp dụng nhiều cơ chế đặc thù; xác định rõ các mốc tiến độ triển khai, khởi công vào tháng 6/2023, cơ bản hoàn thành trong năm 2025.

"Vạn sự khởi đầu nan, việc triển khai nhanh hay chậm tất cả phụ thuộc vào chúng ta", Phó Thủ tướng cho rằng khối lượng công việc trước mắt rất lớn khi trong vòng 1 năm phải triển khai hàng loạt công việc, từ giải phóng mặt bằng, thiết kết… để đến tháng 6/2023 khởi công cả 3 dự án và đến năm 2025-2026 cơ bản hoàn thành. "Điều này đòi hỏi sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cơ quan Trung ương và địa phương được giao là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền với dự án", Phó Thủ tướng nói. Đây là cơ hội lớn cho các tỉnh ĐBSCL phát triển mạnh về hạ tầng giao thông. "Các tuyến cao tốc sau khi hoàn thành sẽ tạo ra không gian phát triển mới, thúc đẩy kinh tế-xã hội các địa phương".

Theo Phó Thủ tướng, khi tiến hành tổng kết về triển khai xây dựng đường cao tốc thì thấy mật độ phát triển hạ tầng giao thông vùng ĐBSCL còn hạn chế. Trên cơ sở đó, Chính phủ đã ban hành các chương trình, đề án để phát triển cao tốc cho vùng.

Phó Thủ tướng nêu rõ, với các chính sách và cơ chế đặc thù nêu trong Nghị quyết của Chính phủ, đòi hỏi tập trung cao trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện. Cho rằng cần rút kinh nghiệm từ triển khai cao tốc Bắc-Nam phía đông, Phó Thủ tướng lưu ý, phải đáp ứng đủ yêu cầu về nguyên vật liệu, công tác giải phóng mặt bằng, lựa chọn nhà thầu công khai minh bạch, chính xác, đủ năng lực. Các địa phương có trách nhiệm tái định cư, ổn định đời sống cho bà con khi diện tích thu hồi đất lên đến 2.000 ha.

"Đến 30/6/2023 phải khởi công thì từ nay đến đó phải làm gì, có bao nhiêu đầu việc phải thực hiện để tập trung vào lãnh đạo, chỉ đạo", Phó Thủ tướng đề nghị các đại biểu thảo luận.

Mốc tiến độ khởi công trước 30/6/2023 là khả thi

Theo ông Nguyễn Văn Quang, Phó Giám đốc Công ty tư vấn 623, đơn vị tư vấn dự án Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, tổng khối lượng cát của toàn dự án gần 18 triệu m3. Hiện trữ lượng mỏ của các tỉnh lớn hơn con số này.

Là đơn vị tư vấn cho dự án Biên Hoà-Vũng Tàu, ông Đào Ngọc Vinh, Phó Tổng giám đốc Công ty tư vấn TEDI khẳng định, hoàn toàn có thể đáp ứng tiến độ khởi công dự án vào trước 30/6/2023. "Tư vấn thấy rằng, mỏ vật liệu tại Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai tương đối tốt, có đủ để thực hiện với hơn 4 triệu m3 đất đắp", ông Quang nói. "Vấn đề quản lý giá đền bù giải phóng mặt bằng rất quan trọng, nếu không quản lý tốt dễ dẫn tới chậm tiến độ. Đề nghị các địa phương công bố giá vật liệu xây dựng cho dự án, kể cả các mỏ chưa khai thác".

Theo ông Nguyễn Văn Trường, Phó Giám đốc Công ty tư vấn xây dựng Trường Sơn, đơn vị tư vấn dự án Khánh Hoà - Buôn Ma Thuột, các tỉnh đã chủ động quy hoạch mỏ vật liệu xây dựng dọc tuyến cao tốc. "Khánh Hoà có khả năng cung cấp 14 mỏ, gấp 2 lần yêu cầu, với Buôn Ma Thuột, khả năng cung cấp vật liệu xây dựng gấp 3 lần nhu cầu. Hoàn toàn có thể yên tâm về vật liệu xây dựng ở 2 tỉnh này. Tư vấn sẽ xác định các mỏ gần nhất, thuận lợi nhất phục vụ dự án", ông Trường nói.

Các đơn vị tư vấn cho rằng, mốc tiến độ đến 30/6/2023 khởi công dự án là hoàn toàn khả thi.

Phát biểu tại Hội nghị, các địa phương cũng khẳng định cam kết đáp ứng được các mốc tiến độ đề ra trong Nghị quyết của Chính phủ. Các địa phương đã thành lập ban chỉ đạo dự án do lãnh đạo tỉnh, thành phố làm trưởng ban.

"Dự án là mong mỏi của bà con ĐBSCL, khi hoàn thành, sẽ tạo cú hích, động lực, tạo đột phá cho tăng trưởng của các địa phương trong vùng", ông Lê Quang Mạnh, Bí thư Thành uỷ Cần Thơ nói. Thành phố đã giao các địa phương có dự án đi qua tiến hành rà soát, khảo sát để tính chi phí giải phóng mặt bằng. "Với quyết tâm cao, chúng tôi phấn đấu hoàn thành các mốc thời gian theo Nghị quyết của Chính phủ", ông Mạnh khẳng định. Tuy nhiên, nhiều việc không chỉ phụ thuộc vào địa phương mà cần sự phối hợp của các bộ như báo cáo đánh giá tác động môi trường. Là địa phương không có mỏ vật liệu xây dựng, lãnh đạo Cần Thơ mong muốn các địa phương khác hỗ trợ và đề nghị các địa phương thống nhất mức giá cước vận chuyển vật liệu xây dựng đến chân công trình.

Theo đại diện tỉnh Đắk Lắk, cần thống nhất khung chính sách bồi thường giữa các địa phương khi dự án đi qua từ 2 địa phương trở lên, nếu không, sẽ dẫn tới bất bình đẳng và khiếu kiện của người dân.

"Các mốc tiến độ trong Nghị quyết của Chính phủ rất sát, lỡ 1 nhịp là không bảo đảm", ông Nguyễn Văn Hoà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang nói. Đến 30/6/2023 phải bàn giao 70% mặt bằng để khởi công dự án thì phải thực hiện đồng thời các công việc bởi thời gian thông báo thu hồi đất nông nghiệp đã mất 90 ngày, đất ở là 180 ngày.

Các địa phương cũng đề nghị các bộ, ngành hỗ trợ trong triển khai các thủ tục, bởi nếu thực hiện tuần tự từng bước một thì không bảo đảm tiến độ.

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể cho rằng, các tỉnh đã thành lập ban chỉ đạo thì "phải làm sao hoạt động thật hiệu quả". Ban chỉ đạo phải kiểm soát được tiến độ, chất lượng, tháo gỡ kịp thời các khó khăn, vướng mắc. "Ban chỉ đạo nên họp giao ban 2 tuần 1 lần, vào giai đoạn trọng điểm thì họp 1 tuần 1 lần".

Dự án cao tốc cần khối lượng vật tư rất lớn nên các tỉnh phải có bộ hồ sơ về mỏ vật liệu, "mỏ nào, ở đâu, trữ lượng như thế nào".

Bảm đảm chất lượng, tiến độ, không để xảy ra tiêu cực, tham nhũng

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành khẳng định, đây là 3 tuyến cao tốc đặc biệt quan trọng, mở ra không gian phát triển mới, thúc đẩy tăng trưởng của cả khu vực Nam Bộ, Tây Nguyên. Thời gian qua, các địa phương đã rất chủ động triển khai 3 dự án cao tốc. Các địa phương đều thống nhất cao việc giao cho địa phương là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với dự án. Theo Phó Thủ tướng, thực tế thì thấy phân cấp cho các địa phương thì tốc độ triển khai nhanh hơn. "Chủ trương này vừa đúng, vừa trúng và thực tế đã chứng minh".

Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải rất nỗ lực, chủ động, rút kinh nghiệm, khắc phục những vướng mắc trong xây dựng cao tốc hiện nay - Ảnh: VGP/Đức TuânĐể đẩy mạnh triển khai dự án, Phó Thủ tướng nêu ra một số yêu cầu, trước hết là về thiết kế, khâu rất quan trọng, "phải hết sức chú trọng chất lượng, giá thành". Tư vấn phải khảo sát thật kỹ, giúp địa phương về tiến độ, làm sao đến 30/6/2023 khởi công dự án.

Thứ hai, về giải phóng mặt bằng, phải tiến hành đồng thời các thủ tục như vừa thiết kế, vừa cắm mốc chỉ giới, lập phương án đều bù. Phải xây dựng đường găng tiến độ cụ thể trong vấn đề này.

Thứ ba, về mỏ vật liệu, khâu quyết định đến chất lượng, tiến độ, giá thành. Tư vấn phải tăng cường khảo sát mỏ, tính toán kỹ giá thành vận tải. Các tỉnh cần chủ động vấn đề này, nếu không sẽ dẫn tới nguy cơ đội vốn đầu tư.

Thứ tư, cần chú ý lựa chọn nhà thầu, "phải bảo đảm thật công tâm, khách quan, chọn nhà thầu có năng lực, nhiều kinh nghiệm, "khâu này rất quan trọng, quyết định thắng lợi của dự án".

Nhấn mạnh việc hoàn thành công trình đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng, không để xảy ra thất thoát, tiêu cực, lãng phí, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải rất nỗ lực, chủ động, rút kinh nghiệm, khắc phục những vướng mắc trong xây dựng cao tốc hiện nay.