Đấu thấu 1 nhà thầu

Yên Bái là một trong những tỉnh có rất nhiều công trình giao thông thường có một nhà thầu trúng các công trình quy mô lớn, đến các gói thầu tư vấn nhỏ hơn. Mặc dù, Ban QLDA Yên Bái đã mời thầu rộng rãi nhưng không hiểu lý do gì mà các nhà thầu lại không mặn mà với các công trình thi công trên địa bàn tỉnh.

Chẳng hạn với Công trình Đường kết nối Mường La (Sơn La), Than Uyên, Tân Uyên (Lai Châu), Mù Cang Chải, Văn Chấn, Văn Yên (Yên Bái) với đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai (IC15) có tổng chiều dài 69 km, tổng mức đầu tư 1.900 tỷ đồng. Công trình được chia làm 2 giai đoạn thi công với nhiều gói thầu nhỏ. 

Với Gói thầu số 16 (Xây lắp) được trao cho Liên danh Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn - Công ty CP Tư vấn Trường Sơn - Công ty CP Xây dựng dịch vụ và Thương mại 68 với giá trúng thầu 275,779 tỷ đồng.

Chỉ thị số 47/CT-TTg, ngày 27/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ đã quy định rõ về việc lập hồ sơ mời thầu:

“Không được đưa ra các điều kiện để hạn chế sự tham gia dự thầu của nhà thầu như: Yêu cầu nhân sự thực hiện gói thầu phải được đóng bảo hiểm xã hội, phải là nhân sự đăng ký hợp đồng với nhà thầu…”

Còn Liên danh Công ty CP Xây dựng giao thông Yên Bái - Công ty CP Xây dựng Thịnh Hưng Yên Bái - Công ty TNHH Đồng Tiến - Công ty CP Đầu tư xây dựng và Thương mại Nam Phong - Công ty CP Tư vấn đầu tư xây dựng CCS trúng Gói thầu số 14 với giá 328,66 tỷ đồng.

Gói thầu số 15, theo Biên bản mở thầu, Liên danh Công ty TNHH Tính Đào - Công ty TNHH Hiệp Phú - Công ty CP Tư vấn đầu tư xây dựng CCS là nhà thầu duy nhất tham dự với giá dự thầu sau giảm giá là 238,9 tỷ đồng.

Ngoài những gói thầu xây lắp quy mô lớn, nhiều gói thầu tư vấn cũng chỉ có một nhà thầu dự, mặc dù tổ chức đấu thầu rộng rãi qua mạng. Ví dụ như, Gói thầu số 12 Thẩm tra hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công và dự toán xây dựng công trình (Công ty TNHH Tư vấn Đại học Xây dựng); Gói thầu số 08 Đo đạc, lập hồ sơ thu hồi đất và cắm cọc giải phóng mặt bằng (Văn phòng đăng ký đất đai tỉnh Yên Bái); Gói thầu số 07 Tư vấn thẩm tra hồ sơ thiết kế kỹ thuật và dự toán xây dựng công trình (Công ty TNHH Tư vấn Đại học Xây dựng). Hay Gói thầu số 06 Tư vấn khảo sát, lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật và dự toán xây dựng công trình (Liên danh Công ty CP Tư vấn xây dựng giao thông Yên Bái - Công ty CP Tư vấn Xây dựng công trình Giao thông 2 - Công ty CP Tư vấn đường cao tốc Việt Nam - Công ty CP Tư vấn Thiết kế Cầu lớn - Hầm).

Cũng tại Yên Bái, Dự án Đường nối Quốc lộ 32 với cao tốc Nội Bài - Lào Cai có tổng mức đầu tư 420 tỷ đồng, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước và các nguồn vốn hợp pháp khác, gồm 7 gói thầu. Trong đó, có 6 gói thầu lựa chọn nhà thầu theo hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng, phương thức 1 giai đoạn 2 túi hồ sơ; 1 gói chỉ định thầu. Các gói thầu của dự án trên đều do Ban QLDA đầu tư xây dựng tỉnh Yên Bái làm chủ đầu tư, trực tiếp mời thầu. 

Theo quy định của Luật đấu thầu năm 2013, có 7 hình thức đấu thầu đó là: Đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp, tự thực hiện, mua sắm đặc biệt.

Đối với hình thức đấu thầu rộng rãi, Luật Đấu thầu năm 2013 không có quy định hình thức đấu thầu này có yêu cầu số lượng nhà thầu tối thiểu là bao nhiêu mà chỉ quy định không hạn chế số lượng nhà thầu tham gia. Tuy nhiên, trong hình thức đấu thầu này có ưu điểm nổi bật là càng đông nhà thầu tham gia thì tính cạnh tranh trong đấu thầu càng cao, hạn chế tiêu cực trong đấu thầu, kích thích các nhà thầu phải thường xuyên nâng cao năng lực cạnh tranh, mang lại hiệu quả cao cho dự án.

Không tiết kiệm nổi 1%

So sánh giữa giá trúng thầu và giá gói thầu cho thấy, tỷ lệ tiết kiệm tại các gói thầu công trình giao thông thuộc Ban QLDA Yên Bái làm chủ đầu tư hầu hết đều dưới 1%. Với Dự án IC15, Gói thầu số 16 giảm 0,5%; Gói thầu số 14 giảm 0,4%; Gói thầu số 15 tiết kiệm được 0,4%.

Hiện tượng này không chỉ xảy ra ở Dự án IC15, mà còn phổ biến ở một số gói thầu được tổ chức đấu thầu gần đây của Bên mời thầu này. Tại Dự án Đầu tư xây dựng công trình cầu Giới Phiên, Gói thầu số 14 do một Liên danh (Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Trung Chính - Công ty CP Đầu tư Xây dựng và Thương mại Nam Phong) dự và trúng thầu trị giá 588,8 tỷ đồng, thì chỉ tiết kiệm được 0,3% so với giá gói thầu.

Hay tại Dự án Nút giao IC13 cao tốc Nội Bài - Lào Cai, Gói thầu số 10 có một mình Liên danh (Công ty CP Xây dựng giao thông Yên Bái - Công ty CP Đầu tư và Xây dựng số 9 - Công ty TNHH Xây dựng Sơn Tùng) trúng thầu là 143,12 tỷ đồng, cũng chỉ giảm 0,1% so với giá gói thầu.

Theo cách tính hiện nay thì số tiền được coi là tiết kiệm qua đấu thầu chính là con số chênh lệch giữa giá gói thầu được phê duyệt và giá trúng thầu của nhà thầu thực hiện gói thầu và thông thường giá trúng thầu phải thấp hơn giá gói thầu.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sự chênh lệch tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu thể hiện rõ giữa các khu vực và các đơn vị trên cả nước, Yên Bái là 1 trong 17 đơn vị có tỷ lệ tiết kiệm thầu dưới 1%.

Theo thống kê Bộ Kế hoạch và Đầu tư, xét theo khu vực địa lý, tỷ lệ tiết kiệm của các tỉnh miền Nam cao nhất, đạt 6,2%, các tỉnh khu vực miền Bắc và miền Trung đạt lần lượt 3,73% và 4,89% - thấp hơn nhiều so với tỷ lệ tiết kiệm trung bình của cả nước.

Về phía các bộ, ngành trung ương, địa phương, có 15/118 đơn vị có tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu trung bình đạt trên 10%, như: Đồng Nai (14,12%), Nghệ An (11,47%), Trà Vinh (11,2%), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (14,69%), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (13,61%)…

Tuy nhiên, còn 17/118 đơn vị chỉ đạt dưới 1%, như: Tổng công ty Cà phê Việt Nam (0,12%), Bộ Tư pháp (0,25%), Bộ Khoa học và Công nghệ (0,29%), Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam (0,3%), tỉnh Bình Phước (0,46%), tỉnh Thái Bình (0,62%) và tỉnh Yên Bái (1%),...

Theo chuyên gia kinh tế, nếu giá gói thầu được xây dựng chính xác, tính đúng, tính đủ nguyên vật liệu đầu vào thì tỷ lệ tiết kiệm thông thường qua đấu thầu vào khoảng 3 - 5% là hợp lý và nhà thầu có thể chấp nhận được. Hiện cũng đã có những gói thầu tỷ lệ tiết kiệm đạt 7-10%. Trong khi đó, các dự án trên của tỉnh Yên Bái có mức tỷ lệ giảm thầu cực thấp cho ngân sách, chủ yếu ở khoảng 0,3-0,6%, tỷ lệ giảm chỉ ở mức gần như “gọi là cho có”.

Có thể thấy tính cạnh tranh, minh bạch quyết định rất lớn đến hiệu quả kinh tế của công tác đấu thầu. Chủ thể tạo ra sự cạnh tranh, minh bạch không ai khác chính là chủ đầu tư và đặc biệt là người có thẩm quyền.

"Mục đích của hoạt động đấu thầu là tìm ra nhà thầu đủ năng lực nhưng phải tiết kiệm tối đa cho nguồn vốn đầu tư. Việc liên tiếp xuất hiện những gói thầu sát giá, tỷ lệ tiết kiệm, giảm giá thấp ở một chủ đầu tư, đặc biệt là đơn vị nhà nước đang nắm quyền chi phối thì các cơ quan chức năng cần phải nhanh chóng vào cuộc kiểm tra để xử lý, khắc phục những sai phạm nếu có". Luật sư Lương Thành Đạt - Giám đốc Công ty Luật TNHH Vì Chân Lý Themis.

Nhiều năm gần đây, các gói thầu Yên Bái có trị giá từ vài chục tỷ cũng chỉ tiết kiệm được vài chục triệu đồng.

Chẳng hạn, tháng 9/2019, liên danh (Công ty cổ phần Bình Dương, Công ty TNHH Hiệp Phú, Công ty cổ phần đầu tư phát triển Hugia) trúng thầu gói thầu số 27 ở Dự án mua sắm chỉnh trị tổng thể khu vực Ngòi Thia với giá trúng thầu là 37,173 tỷ. Tuy nhiên, chỉ tiết kiệm chưa đến 50 triệu đồng.

Cũng tại dự án Ngòi Thia, ở gói thầu số 19 có giá trị hơn 41 tỷ đồng. Công ty TNHH Phúc Lộc, Công ty cổ phần đầu tư và xây dựng thương mại Nam Phong trúng thầu và Sở NN&PTNT Yên Bái cũng chỉ tiết kiệm được cho đầu tư công khoảng 70 triệu đồng.

Tương tự, tại gói thầu số 18 thi công xây dựng công trình chỉnh trị tổng thể khu vực Ngòi Thia (hạng mục: Điểm sạt lở số 1, số 2, số 3, số 4 + điểm hộ chân số 9, số 10 thuộc suối Thia) có giá gói thầu 25,8 tỷ đồng. Liên danh (Công ty cổ phần xây dựng và thương mại Sông Đà, Công ty TNHH Đồng Tiến) trúng thầu. Qua đấu thầu chỉ tiết kiệm được cho vốn đầu tư vẻn vẹn khoảng 65 triệu đồng.

Gói thầu số 20 về việc thi công xây dựng công trình cũng thuộc dự án chỉnh trị tổng thể khu vực Ngòi Thia, tỉnh Yên Bái, được Ban QLDA đầu tư xây dựng các công trình NN&PTNT Yên Bái mời thầu với giá gói thầu là 45,5 tỷ đồng. Lãnh đạo Sở NN&PTNT Yên Bái lựa chọn Công ty TNHH Nam Thái, Công ty cổ phần xây dựng giao thông Yên Bái trúng thầu và tiết kiệm được cho vốn đầu tư công hơn 100 triệu đồng.

Yên Bái và những yêu cầu lạ trong hồ sơ đấu thầu

Theo tìm hiểu, ngày 12/8/2021, Ban QLDA đầu tư xây dựng tỉnh Yên Bái ban hành quyết định về việc phê duyệt điều chỉnh bổ sung dự toán công trình “Đường nối Quốc lộ 32 với đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai (IC15). Dự án có tổng mức đầu tư 420 tỷ đồng, được chia thành nhiều gói thầu khác nhau.

Ngày 15/8/2021, ông Hoàng Việt Hóa - Giám đốc Ban QLDA đầu tư xây dựng tỉnh Yên Bái đã ký ba quyết định phê duyệt hồ sơ mời thầu của các gói thầu thi công Số 10, Số 11, Số 12 thuộc dự án trên.

Theo hồ sơ mời thầu do ông Hóa phê duyệt, tại Bảng yêu cầu về nhân sự chủ chốt, chủ đầu tư yêu cầu nhà thầu phải nộp hợp đồng lao động không xác định thời hạn hoặc hợp đồng có thời gian lớn hơn hoặc bằng 2 năm. Được biết, vấn đề tương đồng ở cả ba gói thầu Số 10, Số 11 và Số 12.

Đến ngày 13/9/2021, ông Hoàng Việt Hóa ký quyết định phê duyệt cho liên doanh công ty CP Xây dựng giao thông Yên Bái - Công ty CP Đầu tư xây dựng và Thương mại Nam Phong trúng gói thầu Số 10 với giá 102,053 tỷ đồng. Cùng ngày, liên doanh Công ty CP Đầu tư và Phát triển hạ tầng Tây Bắc - Công ty CP Bình Dương - Công ty CP Thương mại và Xây dựng Duy Bảo được phê duyệt trúng gói thầu Số 11 với giá 94,703 tỷ đồng.

Ngày 17/9/2021, Ban QLDA đầu tư xây dựng tỉnh Yên Bái phê duyệt cho Công ty TNHH Đồng Tiến - Công ty CP Đầu tư và Xây lắp Hưng Việt UDIC trúng gói thầu Số 12 với giá 66,763 tỷ đồng.

Khi công bố kết quả lựa chọn nhà thầu, bên mời thầu không công khai toàn bộ báo cáo đánh giá hồ sơ dự thầu; vào thời điểm thông báo mời thầu, bên mời thầu không công bố số điện thoại,...và hàng loạt lý do hạn chế hồ sơ tham gia đấu thấu.