Ứng dụng AI trong vận tải toàn cầu

Ngành giao thông vận tải đã trải qua nhiều thay đổi trong những năm vừa qua. Để tạo ra những bước đột phá mang tính cách mạng, công nghệ là yếu tố không thể thiếu. Trí tuệ nhân tạo hiện đang là một trong những công nghệ được ứng dụng hiệu quả hàng đầu hiện nay.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tiềm năng phát triển của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực giao thông vận tải với dự báo thị trường toàn cầu sẽ đạt 3.870 triệu USD vào năm 2026.

Đó là dấu hiệu tích cực cho thấy các công nghệ tiên tiến như AI, Computer Vision (Thị giác máy tính) và Machine Learning (Máy học) sẽ góp phần quan trọng trong việc định hình tương lai của ngành giao thông vận tải. Những con đường thông minh sẽ được tạo ra, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho đời sống xã hội.

Xe tự hành (AGV - Automated Guided Vehicle)

Khái niệm về xe tự hành hay còn gọi là xe tự lái đã xuất hiện từ những năm 1939. Tuy nhiên, cho đến khi vận tải AI phát triển như hiện nay, ý tưởng về xe tự hành mới có thể hiện thực hóa.

Xe tự hành được hiểu là một dạng robot di chuyển tự động từ điểm này đến điểm khác theo những con đường đã được cài đặt trước. Chúng hoạt động bằng cách tích hợp các phương pháp khác nhau, nhưng cùng tuân theo cùng một nguyên tắc cơ bản để hoạt động.

Hai yếu tố quan trọng của xe tự hành là khả năng tự động và độ chính xác, được hỗ trợ bằng hệ thống cảm biến và nhận diện. Nhờ trí tuệ nhân tạo, xe tự hành có thể phân biệt được vật cản phía trước là người hay vật. Trong quá trình di chuyển, xe tự động nhận diện làn đường, cảnh vật, người đi đường.

Xe có khả năng xử lý nhanh trong từng tình huống khẩn cấp; tuân thủ tín hiệu giao thông; dừng đỗ khi thấy người qua đường; nhận diện các khúc cua;... Dữ liệu thu thập càng nhiều, khả năng nhận diện của xe càng cao.

Minh chứng của sự thành công với loại công nghệ này vào năm 2016, phát triển xe tự lái thuộc hãng Uber đã vận chuyển thành công 50.000 lon bia Budweisers bằng chiếc xe tự lái trên quãng đường dài 193 km. Theo dự đoán công ty tư vấn công nghệ thông tin Gartner, trong tương lai, những chiếc xe đó có thể kết nối với nhau thông qua Wifi để đưa ra những lộ trình vận tải tốt nhất

Hệ thống giám sát, điều hành giao thông thông minh

Hệ thống giám sát, điều hành giao thông thông minh ứng dụng công nghệ AI cho phép phát hiện, ghi nhận và cảnh báo các sự kiện, sự cố, vi phạm trật tự an toàn giao thông (TT ATGT) xảy ra trên tuyến đường cao tốc, nội đô.

Hệ thống thường bao gồm các thành phần chính như màn hình tại trung tâm hiển thị bình đồ số, giúp giám sát tình trạng giao thông, kiểm soát tình trạng tuyến đường; AI camera giúp phát hiện, ghi nhận thông tin các thông tin về phương tiện (biển số, màu sắc, nhãn hiệu, chủng loại,...) và sự cố, vi phạm.

Hệ thống giám sát, điều hành giao thông thông minh cung cấp bằng chứng chính xác cho lực lượng chức năng, hỗ trợ quá trình xử phạt và công tác quản lý. Từ đó, góp phần nâng cao ý thức tham gia giao thông của người dân.

Phân tích luồng lưu lượng

Ùn tắc giao thông gây mất thời gian, căng thẳng cho người tham gia giao thông, tiêu tốn nhiều nhiên liệu khi phải dừng đỗ quá lâu, đồng thời ảnh hưởng đến chất lượng không khí, gây ô nhiễm môi trường.

Do đó, luồng giao thông là một trong những thông tin quan trọng mà người tham gia giao thông quan tâm. Khi nắm được lưu lượng giao thông trên các tuyến đường tại thời gian thực, tài xế có thể lựa chọn những quãng đường phù hợp hơn.

Trí tuệ nhân tạo hiện đang mở đường cho việc phân tích luồng lưu lượng tốt hơn bằng cách sử dụng máy học và thị giác máy tính. Áp dụng sự tiến bộ của công nghệ, đơn vị quản lý, người tham gia giao thông có thể theo dõi và ước tính lưu lượng trên tuyến đường dựa trên camera thông minh, máy bay không người lái.

Các thuật toán có thể theo dõi và đo đếm lưu lượng phương tiện trên đường với độ chính xác cao, cũng như phân tích mật độ giao thông đô thị. Ngoài việc thuận tiện cho người tham giao thông, nó còn hỗ trợ cơ quan nhà nước trong thiết kế các hệ thống quản lý giao thông hiệu quả hơn, cải thiện an toàn giao thông đường bộ.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo có khả năng quan sát, phát hiện các sự kiện nguy hiểm, các hiện tượng bất thường, cũng như cung cấp thông tin chi tiết cho người dùng về giờ cao điểm.

Trên thế giới, những công ty như Flir, Viscando và SwissTraffic đã sử dụng Trí tuệ nhân tạo cho phân luồng giao thông, với Viscando sử dụng công nghệ hình ảnh âm thanh nổi để giám sát và kiểm soát lưu lượng. 

Hệ thống của Viscando giám sát luồng giao thông tại các giao lộ và các khu vực mở khác, đồng thời có thể phát hiện và theo dõi nhiều loại phương tiện, cũng như người đi bộ và xe đạp, tất cả cùng một lúc. Với những khả năng như vậy, Viscando có thể theo dõi quỹ đạo của người tham gia giao thông tại đèn giao thông, cũng như xác định rủi ro xung đột và tính toán khoảng cách mà người tham gia giao thông để lại giữa các xe. 

Tại Việt Nam, AI camera là một trong những sản phẩm trí tuệ nhân tạo đã và đang được ứng dụng trong lĩnh vực giao thông: Phạt nguội, đo đếm lưu lượng giao thông, nhận dạng phương tiện, phát hiện hành vi vi phạm,... Cụm camera giao thông thông minh có khả năng thu thập dữ liệu hình ảnh, âm thanh, nhận dạng phương tiện giao thông. Nó trở thành công cụ hiệu quả đối với lực lượng chức năng trong việc cung cấp bằng chứng, hỗ trợ cho quá trình xử phạt vi phạm TT ATGT.

Giám sát tình trạng đường 

Thiệt hại do ổ gà là một vấn đề lớn ở Mỹ, với các ước tính cho thấy người lái xe phải trả hơn 3 tỷ đô la mỗi năm . Tuy nhiên, trong nhiều năm, việc giám sát tình trạng đường xá phần lớn được giao cho người dân, những người có “nhiệm vụ” là nâng cao nhận thức về những con đường bị hư hỏng cho các hội đồng địa phương của họ. 

Giờ đây, thị giác máy tính trong vận chuyển AI có thể phát hiện thành công sự phá hoại, cũng như đánh giá cơ sở hạ tầng xung quanh bằng cách tìm kiếm những thay đổi trên nhựa đường và bê tông. Các thuật toán thị giác máy tính có thể xác định ổ gà, cũng như hiển thị chính xác mức độ hư hỏng của đường để các cơ quan hữu quan có thể hành động và cải thiện việc bảo trì đường.

Các thuật toán hoạt động bằng cách thu thập dữ liệu hình ảnh, trước khi xử lý nó để tạo ra các hệ thống phân loại và phát hiện vết nứt tự động. Những điều này sau đó sẽ thúc đẩy phục hồi mục tiêu và bảo trì phòng ngừa và không có sự tham gia của con người.

Nói cách khác, trách nhiệm báo cáo về ổ gà và các hư hỏng khác trên đường sẽ không còn thuộc về người dân. Thay vào đó, các hệ thống AI sẽ cập nhật theo thời gian thực để thực hiện hành động nhanh hơn. Điều này tiết kiệm thời gian và tiền bạc.

Mục đích chung của việc phát hiện sự cố mặt đường tự động (PD) là cải thiện hiệu quả phân bổ bảo trì đường bộ, đồng thời tăng cường an toàn đường bộ để giảm đáng kể tai nạn.

Dự án RoadEye đang được nhiên cứu, sử dụng một hệ thống tích hợp để theo dõi tình trạng đường xá theo thời gian thực. Một camera sẽ kết hợp với một hệ thống nhúng để tích hợp thành một hệ thống ADAS hoàn chỉnh, hệ thống này sẽ tự theo dõi trong thời gian thực thông qua máy học tình trạng của bất kỳ mặt đường nào mà nó đi qua. 

Các kỹ thuật máy học do The RoadEye phát triển sẽ phân loại tình trạng của đường thành nhiều loại khác nhau, chẳng hạn như “ướt” hoặc “bình thường” và nó cũng sẽ phát hiện những điểm bất thường trên mặt đường, bao gồm cả ổ gà. 

Các mục tiêu của RoadEye bao gồm sử dụng ô tô để tạo bộ dữ liệu hình ảnh đường hoàn chỉnh, trước khi đào tạo công nghệ thị giác máy tính trên các bộ dữ liệu nói trên. Tập dữ liệu—sẽ được đối chiếu ở cấp quốc gia—sau đó sẽ được sử dụng trong các ứng dụng ADAS.

RoadEye cũng có những công dụng khác. Ví dụ, nó có thể cảnh báo người lái xe khi có băng trên đường, cải thiện khả năng giữ chân người lái để họ tiết kiệm nhiên liệu cũng như giúp họ yên tâm hơn khi lái xe. 

Trí tuệ nhân tạo trong giao thông vận tải đang từng bước tận dụng công nghệ tiên tiến quan trọng, chẳng hạn như dữ liệu lớn trong giao thông vận tải để cải thiện an toàn và học máy để đạt hiệu quả cao hơn, để có thể giảm số vụ tai nạn giao thông, cải thiện luồng giao thông, và thậm chí phát hiện hành vi gây tai nạn rồi bỏ trốn ra trước pháp luật.

Khi có thể giải quyết tất cả các vấn đề chính đang làm hỏng ngành giao thông vận tải, chẳng hạn như số lượng lớn các vụ tai nạn, tắc nghẽn và đường hư hỏng, cùng với dữ liệu lớn và máy học trong giao thông vận tải,... thì sự an toàn và hiệu quả sẽ được cải thiện đáng kể.

Tất nhiên, vẫn còn nhiều điều nữa sẽ được khám phá khi công nghệ tiếp tục được cải thiện, hy vọng trung tâm trí tuệ nhận tạo tới đây của Việt Nam có thể, nâng cao hiệu quả hoạt động, tính bền vững đưa công nghệ tới cho các con đường, đường cao tốc và giao lộ cho lĩnh vực giao thông vận tải an toàn và hiệu quả. 

Doanh nghiệp Việt và bước tiến mới với dịch vụ trí tuệ nhân tạo

Trong những năm qua, Chính phủ cũng đã có các chủ trương cụ thể trong việc thúc đẩy phát triển ứng dụng công nghệ AI, như Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030 và gần đây là Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030.

Trong đó, định hướng công nghệ AI là một trong những công nghệ lõi, góp phần làm nòng cốt thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, chính phủ số, xã hội số, tạo ra những sản phẩm, thiết bị và các tiện ích thông minh ứng dụng trong sản xuất, dịch vụ, kinh doanh, quản lý xã hội và đời sống.

Báo cáo "Chỉ số sẵn sàng về AI của chính phủ" do tổ chức Oxford Insights kết hợp với Trung tâm nghiên cứu phát triển quốc tế của Canada thực hiện, ghi nhận năm 2021 Việt Nam đứng ở vị trí thứ 62 trong 160 quốc gia được đánh giá xếp hạng trên thế giới, tăng 14 bậc so với năm 2020.

Thực tế, thời gian qua, công nghệ AI đã ngày càng trở nên thiết yếu trong mọi mặt đời sống tại Việt Nam, được ứng dụng mạnh mẽ, tích cực, nhất là trong các lĩnh vực như đô thị thông minh, y tế - bảo hiểm, nông nghiệp thông minh, công nghệ môi trường...

Đặc biệt trong giai đoạn chống dịch COVID-19 (năm 2020, 2021), nhiều ứng dụng AI được phát triển để hỗ trợ tương tác với người dân, chẩn đoán mắc bệnh, khoanh vùng chống dịch.

Một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn đã xây dựng và phát triển các trung tâm nghiên cứu và phát triển AI tại Việt Nam, thu hút nhiều chuyên gia hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này đến làm việc. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo áp dụng công nghệ AI trong các sản phẩm, dịch vụ mới, hứa hẹn sẽ là những lực lượng doanh nghiệp đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế trong lĩnh vực AI.

Đầu năm 2023, Tổ hợp Trung tâm nghiên cứu, sản xuất và đào tạo chuyên gia công nghệ (Tổ hợp công nghệ) được đầu tư triển khai tại Thung lũng Quy Hòa, khu vực 2, phường Ghềnh Ráng, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Dự kiến, Dự án sẽ được khởi công giai đoạn 1 trong quý III/2023. 

Với tổng số vốn đầu tư hơn 2.000 tỷ đồng, tổ hợp công nghệ này dự kiến sẽ là nơi làm việc, nghiên cứu phát triển, học tập của 20.000 nhân sự công nghệ, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương cũng như thu hút nhân lực quốc tế hướng đến mục tiêu đưa Quy Nhơn thành trung tâm trí tuệ nhân tạo của khu vực Đông Nam Á. 

Đồng thời, nơi đây cũng sẽ cung ứng các dịch vụ công nghệ cao, dựa trên các công nghệ mang xu hướng thế giới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, Internet vạn vật, tự động hóa… từ đó, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghệ Việt Nam cũng như thúc đẩy công nghệ trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh Bình Định. 

Bên cạnh đó, đơn vị cũng đề xuất xây dựng cổng chào Đại lộ khoa học nằm ngoài ranh giới của dự án, tại vị trí trên Đại lộ khoa học, làm điểm nhấn cho toàn bộ Khu đô thị Khoa học và giáo dục Quy Hòa.

Năm 2021, Tập đoàn FPT đã ký thỏa thuận lập quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và thỏa thuận hợp tác thúc đẩy chuyển đổi số tỉnh giai đoạn 2021-2025, đây là những dấu mốc quan trọng để hiện thực hóa khát vọng này. Trước đó, FPT đã ký kết hợp tác với Viện nghiên cứu AI hàng đầu thế giới - Mila trong 3 năm (2020-2023). 

Theo đó, một trong những mục tiêu quan trọng của hợp tác này là dựa trên sự tư vấn và bề dày kinh nghiệm của Mila, hai bên sẽ xây dựng và phát triển Trung tâm nghiên cứu AI hàng đầu thế giới tại Quy Nhơn. Dự án Trung tâm trí tuệ nhân tạo của FPT tại Quy Nhơn có quy mô khoảng 94 ha với tổng mức đầu tư hơn 4.362 tỷ đồng. 

Dự án bao gồm các công trình như: Trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ, chuyên sâu trí tuệ nhân tạo, cơ sở sản xuất sản phẩm phần mềm và các công trình phụ trợ khác. Trong lĩnh vực đào tạo, Trường Đại học FPT cũng đã mở phân hiệu tại Bình Định đào tạo các cấp đại học, sau đại học, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ giáo dục và nghiên cứu, đáp ứng nhu cầu học tập, rèn luyện của khoảng 5.000 sinh viên. 

Năm 2022, chương trình AI Hackathon (AI4VN) do FPT Software kết hợp tổ chức trên phạm vi toàn quốc đã nhận được hàng nghìn bài dự thi gửi về, giải quyết bài toán thực tế về việc ứng dụng AI nâng tầm trải nghiệm du lịch tại thành phố Quy Nhơn. Dự kiến, quy mô nhân sự của Công ty tại Quy Nhơn sẽ đạt con số 3.000 người vào năm 2025.

Trong 3 năm vừa qua, doanh nghiệp đã đạt được nhiều thành tựu quốc tế trên mảng trí tuệ nhân tạo, như hợp tác chiến lược giữa FPT Software với các đối tác với Landing AI (do Andrew NG sáng lập) phân phối sản phẩm chủ lực LandingLens™ vào kiểm định trong công nghiệp sản xuất. 

Chương trình AI Residency kết hợp với Viện AI Mila (Canada) giúp doanh nghiệp có nhiều nhân sự nhận đào tạo, rèn luyện chuyên sâu tại viện này, đồng thời nhiều nghiên cứu lọt vào các hội nghị, hội thảo hàng đầu thế giới. Năm 2022, doanh nghiệp đạt dấu mốc quan trọng với việc sở hữu bằng sáng chế đầu tiên trên mảng học máy do Hoa Kỳ chứng nhận. Xây dựng campus tại Quy Nhơn, công ty này đưa ra kỳ vọng biến nơi đây trở thành trung tâm trí tuệ nhân tạo hàng đầu của khu vực và ghi danh trên bản đồ thế giới.