Đi cùng nhau, sức mạnh nhân lên

Tiểu vùng kinh tế trục cao tốc phía Đông,  4 tỉnh, thành phố gồm Hải Phòng, Quảng Ninh, Hải Dương và Hưng Yên đều là các địa phương có vị trí địa lý thuận lợi, nguồn nhân lực dồi dào. Trong những năm vừa qua, 4 tỉnh, thành đã có những thành công trong thu hút đầu tư và phát triển kinh tế, trở thành một cực tăng trưởng kinh tế quan trọng của cả nước.

Tại diễn đàn “Liên kết phát triển khu công nghiệp trục cao tốc phía Đông” tổ chức cuối tháng 8 tại Hải Phòng, Chủ tịch UBND TP.Hải Phòng Nguyễn Văn Tùng cho biết:" Được xác định là thành phố lớn thứ ba cả nước, Hải Phòng chính là một cực tăng trưởng của tam giác kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Với tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn thành phố (GRDP) liên tục đạt mức cao: giai đoạn 2021 - 2022 đạt bình quân gần 13%/năm, đứng thứ 2 cả nước và gấp 2 lần tốc độ tăng trưởng của cả nước. 

Với khu kinh tế và Khu công nghiệp thu hút được nhiều doanh nghiệp lớn, sử dụng công nghệ hiện đại, đầu tư vào các lĩnh vực chế biến, chế tạo như: Tổ hợp các dự án của Tập đoàn LG (Hàn Quốc) với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 9,2 tỷ USD; Tổ hợp sản xuất ô tô Vin phát với tổng vốn đầu tư 175 nghìn tỷ đồng (khoảng 7,6 tỷ USD)... 

Dù tình hình phát triển, thu hút đầu tư của Hải Phòng tương đối tốt so với mặt bằng chung toàn quốc nhưng vẫn còn một khoảng cách khá lớn so với các trung tâm kinh tế lớn. Diễn đàn liên kết lần này có ý nghĩa quan trọng, giúp TP.Hải Phòng cũng như các tỉnh Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên khắc phục những khó khăn cục bộ; liên kết các thế mạnh của từng địa phương; kết nối hạ tầng các KCN; giải quyết hài hòa hơn các bất cập về thu hút đầu tư”.

Việc phát triển các KCN, phát triển hạ tầng KCN, theo Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI Phạm Tấn Công:" Chúng ta cũng cần đi cùng nhau, cùng kết nối, liên kết để phát triển mạnh hơn và thu hút đầu tư".

Bốn địa phương thuộc trục cao tốc phía Đông hiện có 87 KKT và KCN trong đó Hải Phòng 01 khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải và 25 KCN với tổng diện tích 12.702 ha. Hải Dương có 24 KCN tổng quy mô diện tích khoảng 4.508 ha. Quảng Ninh 5 KKT (gồm 3 KKT cửa khẩu, 2 KKT ven biển) và 16 KCN, với tổng diện tích khoảng 388.671 ha. Hưng Yên có 17 khu công nghiệp có diện tích là 4.395,43 ha.

Đáng nói, các KCN trên địa bàn 4 tỉnh trục cao tốc phía Đông đang sử dụng lượng lao động lớn. Hải Phòng chỉ tính đến hết năm 2020, tổng số lao động trong các KCN là 157.967 người. Hải Dương sử dụng khoảng 102.014 người lao động.  Các KCN có đóng góp lớn cho thu ngân sách và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của các địa phương. Các dự án trong KCN, KKT đã đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, tạo ra nhiều ngành nghề, sản phẩm, thị trường mới, chiếm gần 80% giá trị sản xuất công nghiệp, trên 70% kim ngạch xuất khẩu, góp phần tăng thu ngân sách, mở rộng thị trường, nâng cao sức cạnh tranh, khả năng hội nhập quốc tế.

Tỷ lệ lấp đầy của các KCN trong tiểu vùng hiện mới đạt khoảng 50%. Trong đó, Hải Phòng cao nhất trục cao tốc với tỷ lệ lấp đầy xấp xỉ 60% (tính đến đến 2021) với tỷ suất đầu tư trung bình đạt 9 triệu USD/ha; Hải Dương dù đã thu hút được 348 dự án (tính đến 30/6/2023) nhưng mới đạt tỷ lệ lấp đầy trung bình khoảng 51%; Quảng Ninh với 8 KCN đi vào hoạt động với tỉ lệ lấp đầy mới dừng ở con số 43% - thấp hơn so với bình quân cả nước, số KCN đang trong giai đoạn thực hiện các thủ tục đầu tư với tổng số vốn đạt 4.100 triệu USD và 40 dự án trong nước với số vốn là 21.000 tỷ đồng; Hưng Yên có 261 dự án đầu tư vào các KCN với vốn đầu tư đạt 4.434 triệu USD, tuy vậy tỉ lệ lấp đầy trong các KCN Hưng Yên mới đạt 47,8%.

Chủ tịch VCCI cho rằng mặc dù đạt được những kết quả quan trọng, nhưng việc phát triển khu công nghiệp thời gian qua cũng bộc lộ một số hạn chế. Cụ thể, quy hoạch phát triển khu công nghiệp chưa thể hiện rõ được tầm nhìn chiến lược, tổng thể.

Ở góc độ các tỉnh thuộc trục cao tốc phía Đông, công tác quy hoạch, đầu tư phát triển KCN tại 4 tỉnh, thành phố còn bộc lộ một số tồn tại, là vùng công nghiệp trọng điểm của cả nước tốc độ phát triển các KCN còn chậm, tỷ lệ lấp đầy của nhiều KCN còn thấp, khả năng cung cấp dịch vụ công nghiệp, hạ tầng kỹ thuật của vài KCN còn hạn chế. Phần lớn các KCN đều khó khăn trong việc thu hút các nhà đầu tư phát triển KCN tầm cỡ, chuyên nghiệp, thiếu chủ động trong việc thu hút các nhà đầu tư thứ cấp. Ngành sản xuất công nghiệp tập trung thu hút, quốc gia thu hút khá giống nhau dẫn giảm sức hút, sức cạnh tranh. Là trục chính tập trung nhiều KCN nhưng Quốc lộ 5 hiện đang trong tình trạng cũ và xuống cấp. Liên kết vùng về chuỗi giá trị còn khá thấp, vùng nguyên liệu chưa có quy mô lớn. Ngoài ra, hiện nay quy mô đất công nghiệp, đặc biệt là đất sạch với diện tích lớn cho KCN còn khá hạn chế.

Đặc biệt, khả năng đáp ứng về kết cấu hạ tầng xã hội các công trình thiết chế phục vụ cho KCN, CCN như nhà ở công nhân, trường học, bênh viện và trung tâm nghiên cứu chưa được đầu tư đồng bộ, hầu hết đang sử dụng hạ tầng xã hội các khu dân cư và đô thị xung quanh.

Hoàn thiện chuỗi liên kết hạ tầng để phát triển khu công nghiệp sinh thái

Ông Bruno Jaspaert, Tổng giám đốc Tổ hợp Khu công nghiệp DEEP C - là một đơn vị phát triển tổ hợp KCN và hạ tầng cảng hàng đầu quanh khu vực cụm cảng nước sâu Lạch Huyện nhấn mạnh rằng, hệ thống cao tốc phía Đông được hình thành đã mang lại nhiều lợi thế, hỗ trợ cho sự phát triển cho các doanh nghiệp.

Trước đó, việc đi lại giữa các địa phương là vô cùng khó khăn, khi trục cao tốc được thực hiện đã giúp việc đi lại rút ngắn nhiều thời gian. Thời gian tới đây, DEEP C cũng sẽ tiếp tục đầu vào Lạch Huyện của Hải Phòng, chúng tôi cũng kỳ vọng với sự liên kết hiện tại, hạ tầng sẽ ngày càng được hoàn thiện.

Theo ông Bruno Jaspaert, bất cứ nhà đầu tư nào trước khi quyết định một dự án đầu tư cũng sẽ hướng tới hạ tầng cảng biển là mục tiêu cuối cùng. Vì vậy, bên cạnh hạ tầng đường bộ, cần phải phát triển hạ tầng tại các cảng biển.

“Cần tận dụng những cơ hội hiện nay một cách hiệu quả nhất, một cách thống nhất, đồng bộ. Thời gian tới, sẽ đoàn công tác của Hải Phòng sang Nhật Bản học tập kinh nghiệm và chúng ta đang có liên kết cả 4 địa phương, thì cần thiết cử đại diện của các tỉnh, thành tham dự đoàn, để cùng học tập, cùng có một cách hiểu để áp dụng chung cho 4 địa phương. Các nhà đầu tư đều mong muốn, bên cạnh các ưu đãi về đất, hạ tầng, 4 tỉnh trên trục cao tốc phía đông đang có hệ thống cao tốc tốt, cần thiết bổ sung thêm việc phát triển năng lượng xanh, đồng thời, cần có các trung tâm cơ sở để đào tạo lao động có tay nghề cao”, ông Bruno Jaspaert chia sẻ.

Việc phát triển KCN sinh thái đang là hướng đi mới của các KCN để thu hút các nhà đầu tư thứ cấp. Tại Việt Nam, các KCN được quy hoạch theo hướng đồng bộ, hiện đại và thân thiện với môi trường đã và đang được các nhà đầu tư FDI quan tâm tìm kiếm cơ hội đầu tư. Việc phát triển KCN theo hướng mô hình KCN sinh thái đang trở thành tiêu chí, sự lựa chọn hàng đầu của các nhà đầu tư FDI, nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững song hành với lợi ích kinh tế và trách nhiệm với cộng đồng, xã hội.

“Hiện nay, có nhiều chủ trương về phát triển bền vững, doanh nghiệp của chúng tôi đã và đang xây dựng các khu công nghiệp sinh thái, hướng tới phát triển bền vững. Vì vậy, để đạt được mục tiêu đã nêu và để phát triển các khu công nghiệp thành khu công nghiệp sinh thái bền vững, cần phải có các chính sách, pháp luật đồng bộ, các chế định, chế tài đồng bộ, thống nhất... Để thu hút các dự án phát triển bền vững, bên cạnh việc tận dụng tốt các ưu đãi về đất, mặt bằng, cần sử dụng công cụ thuế một cách hiệu quả, các tỉnh, thành cần có chung một quy định về sử dụng đất mặt bằng, nước thải, một cách hợp lý bởi trong thời gian tới nếu không có sự xử lý thì rất khó phát triển”, ông Bruno Jaspaert nói.

Trong tương lai cần thiết phát triển các KCN thành KCN sinh thái, cần phát triển đường sắt, đường thủy nội địa một cách đồng bộ để thúc đẩy phát triển, vận hành các cơ sở hạ tầng trong khu công nghiệp, cần có nhiều sáng kiến hơn nữa tương tự như sáng kiến phát triển trục cao tốc phía Đông này”, ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh.

Ông Bruno Jaspaert cũng nêu lên hai ví dụ về vấn đề mà DEEP C hiện đang gặp phải. Đó là, chưa có quy trình thủ tục chính thức cho việc sử dụng rác thải nhựa trong xây dựng đường giao thông; việc tái sử dụng nước thải đã xử lý cũng chưa được công nhận là nguồn nước thương mại. Để gắn mục tiêu chuyển đổi năng lượng với các mục tiêu khác trong chiến lược phát triển bền vững, mô hình phát triển KCN sinh thái cần phải được quan tâm và hỗ trợ về khung pháp lý để hiện thực hóa các sáng kiến, xóa bỏ các rào cản trong quá trình thực hiện. Để kêu gọi được sự tham gia của các KCN, cần phải xem xét các chính sách và ưu đãi hỗ trợ khả thi hơn cho mô hình KCN sinh thái.

Theo thống kế, tính đến tháng 7/2023, trên địa bàn các tỉnh, thành trên trục cao tốc phía Đông có 87 KKT và KCN, trong đó Hải Dương có 24 KCN tổng quy mô diện tích khoảng 4.508 ha. Hải Phòng 1 khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải và 25 KCN với tổng diện tích 12.702 ha. Quảng Ninh 5 KKT (gồm 3 KKT cửa khẩu, 2 KKT ven biển) và 16 KCN, với tổng diện tích khoảng 388.671 ha. Hưng Yên có 17 KCN có diện tích là 4.395,43 ha.

Theo quy hoạch phát triển công nghiệp trên địa bàn các tỉnh, thành trong trục cao tốc phía Đông đến năm 2030, dự kiến tổng số KCN trên địa bàn 4 tỉnh thành phố là 139 khu, tăng thêm 60 KCN. Tổng diện tích các KCN là 59.441ha, tăng thêm 23.930ha, tức là tăng gần gấp đôi. Đây sẽ là một thách thức lớn trong việc tổ chức thực hiện quy hoạch nhằm đảm bảo khai thác có hiệu quả nguồn lực đất đai.

Đặc biệt, việc liên kết 4 địa phương sẽ tạo ra một vùng có tổng diện tích tự nhiên gấp 3 lần thủ đô Hà Nội, 5 lần thành phố Hồ Chí Minh và 8 lần so với Đà Nẵng, và quy mô dân số gấp gần 6 lần Đà Nẵng, bằng khoảng gần 80% dân số Hà Nội và bằng gần 70% dân số thành phố Hồ Chí Minh. Bốn địa phương có lợi thế lớn về kết nối về hạ tầng giao thông tốt nhất cả nước, có trục cao tốc phía Đông nối một đầu là thủ đô Hà Nội, một đầu là cửa khẩu Móng Cái thông với thị trường Trung Quốc khổng lồ.

Các doanh nghiệp trong vùng có thể sử dụng 3 sân bay quốc tế (Nội Bài, Cát Bi, Vân Đồn) và hệ thống các cảng biển quốc tế. Tham gia liên kết kinh tế, mỗi địa phương đều có các thế mạnh riêng để phát huy, khai thác, cụ thể như: Quảng Ninh với thế mạnh về tài nguyên du lịch, dịch vụ, chuỗi sản xuất - thương mại gắn với thị trường Trung Quốc; Hải Phòng có lợi thế đặc biệt về hệ thống cảng biển và logistics; Hải Dương có tiềm năng nổi trội về nguồn nhân lực, quỹ đất và vị trí trung tâm vùng, thế mạnh về công nghiệp cơ khí, chế tạo; Hưng Yên có lợi thế đặc biệt do tiếp giáp thủ đô Hà Nội, tiềm năng lớn trong phát triển công nghiệp cũng như nông nghiệp công nghệ cao, đang có tốc độ đo thị hoá rất nhanh.