Kỳ lạ, lụt trên cao nguyên

Trưa 27/3, thời tiết TP Đà Lạt nổi giông. Một lúc sau, mưa đá xuất hiện ở các phường 4, 5, 8, nhất là các tổ dân phố Vạn Thành (phường 5), kéo dài hơn chục phút. Viên mưa đá to bằng đầu ngón tay người, bắn xuống liên tục vào mái nhà, thềm nhà và vườn hoa màu của người dân, gây hư hại chưa thống kê được đầy đủ. 

Ngoài ra, mưa lớn kéo dài khiến những khu vực thấp trũng tại thành phố như suối Cam Ly rơi vào tình trạng ngập nước. Nước từ suối Cam Ly trên thượng nguồn đổ về, dâng cao gây ngập nhà dân sống trong khu vực thấp trũng, song không gây thiệt hại về người. Cùng với đó, mưa gió mạnh, lốc xoáy đã làm hư hại nhà kính, nhà lưới cùng hoa màu của người dân.

Trận mưa đá kéo dài khoảng 1 giờ, từ 12 giờ 30 đến 13 giờ 30, khiến nhiều khu vực dân cư và vùng sản xuất nông nghiệp ngập đầy đá. Tại làng hoa Vạn Thành (phường 5, TP Đà Lạt), mưa đá kích thước lớn rơi xuống đất, kéo dài khoảng 15 phút. Một số người dân dùng điện thoại quay lại, ghi nhận dòng nước trắng xoá như băng vì nhiều viên đá lớn, chưa kịp tan.

"Chúng tôi lấy rổ ra xúc đầy, nhiều viên to hơn đầu ngón tay người lớn", một nông dân trồng hoa hồng ở vườn hoa Vạn Thành chia sẻ. Chính quyền địa phương chưa có con số cụ thể về thiệt hại, song ước tính hàng trăm ha hoa màu bị hư hỏng.

Hôm qua mưa đá cũng xuất hiện ở xã Hương Lâm, Đông Sơn của huyện miền núi A Lưới, Thừa Thiên Huế, kích thước viên đá lớn nhất 2-3 cm. Mưa đá kèm gió lốc khiến nhiều diện tích ngô, lúa của người dân hư hại.

Hiện tượng mưa đá xảy ra do mây đối lưu phát triển mạnh khi thời tiết nắng nóng trước đó. Điều này khiến không khí chuyển động đi lên kèm các khối mây nóng ẩm. Các khối mây lên càng cao, gặp nhiệt độ từ 0 độ C trở xuống, làm hơi nước bị ngưng kết, đóng băng (cơ chế như nước đá) tạo thành hạt đá. Loại hình thời tiết này thường xuất hiện ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ vào các tháng 3-4 và 10-11, khi thời tiết chuyển mùa từ lạnh sang nóng và ngược lại.

Nhưng lụt trên cao nguyên là trường hợp hy hữu. Trong những năm qua, thành phố Đà Lạt đã tập trung xây dựng, trình phê duyệt, triển khai thực hiện các khu quy hoạch phục vụ công tác quản lý đô thị trên địa bàn.

   Càng quy hoạch càng bất cập?

Theo giới thiệu của tỉnh Lâm Đồng thời gian qua, trên địa bàn thành phố Đà Lạt, các văn bản chỉ đạo điều hành của UBND tỉnh, Sở Xây dựng và UBND thành phố đối với công tác quy hoạch khá kịp thời, đầy đủ, hiệu quả và có sự thống nhất cao. Tháng 8/2015, UBND thành phố Đà Lạt ban hành Quyết định số 2780/QĐ-UBND về việc phê duyệt Kế hoạch triển khai các khu quy hoạch phục vụ công tác quản lý đô thị trên địa bàn thành phố Đà Lạt giai đoạn 2015 - 2017 với tổng số 33 khu vực lập quy hoạch phân khu (QHPK) và quy hoạch chi tiết (QHCT).

Trong quá trình triển khai có sự thay đổi, đưa ra cũng như bổ sung thêm nhiệm vụ lập quy hoạch, nâng tổng số các quy hoạch phân khu, chi tiết phải lập là 34 đồ án gồm 25 đồ án QHPK và 9 đồ án QHCT, thiết kế đô thị, quy chế quản lý. Trong tổng số 34 đồ án được giao, đến nay, có 22/25 đồ án QHPK được duyệt.

Đối với quy hoạch hạ tầng kỹ thuật, thành phố Đà Lạt không tổ chức lập quy hoạch hạ tầng đô thị mà thể hiện trong nội dung trong đồ án quy hoạch chung, QHPK, QHCT theo quy định tại khoản 2 Điều 18 Luật Quy hoạch đô thị cũng như Văn bản hợp nhất số 49/VBHN-VPQH ngày 10/12/2018 và Văn bản số 534/SXD-HTKT ngày 25/3/2020 của Sở Xây dựng về việc hướng dẫn tích hợp quy hoạch đối với lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật.

Quy chế quản lý kiến trúc đô thị Đà Lạt được duyệt nhiệm vụ, dự toán, đơn vị tư vấn đã hoàn thành dự thảo. Tuy nhiên, hiện nay phải thực hiện điều chỉnh nhiệm vụ, dự toán do quy định mới của Luật Kiến trúc năm 2020 và Thông tư số 08/TT-BXD ngày 2/8/2021 của Bộ Xây dựng (trong đó đổi tên Quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc đô thị thành Quy chế quản lý kiến trúc đô thị; nội dung quy chế cũng có nhiều thay đổi so với trước đây).

Riêng đối với khu vực nông thôn, trong giai đoạn từ năm 2011 - 2017, thành phố đã có 8/8 đồ án quy hoạch chung, quy hoạch trung tâm xã được duyệt tại 4 xã. Các đồ án quy hoạch nông thôn làm cơ sở để các xã triển khai đầu tư, thực hiện hoàn thành Chương trình nông thôn mới. Hiện nay, để phát triển các xã theo tiêu chí nâng cao, UBND thành phố tổ chức lập điều chỉnh các quy hoạch nông thôn, tiến độ đến nay đã họp thông qua đồ án lần 1 tại UBND thành phố.

Ngoài ra, thành phố phối hợp với Sở Xây dựng trong công tác lập quy hoạch như Khu du lịch quốc gia hồ Tuyền Lâm, Khu du lịch hồ Prenn, thiết kế đô thị quanh hồ Xuân Hương, làng đô thị xanh, QHCT và thiết kế đô thị Khu trung tâm Hòa Bình. Tại khu vực nông thôn thực hiện rà soát, điều chỉnh 7 đồ án quy hoạch nông thôn để phù hợp Chương trình nông thôn mới nâng cao. Bên cạnh đó, thành phố cũng rà soát bổ sung vào kế hoạch thực hiện các quy hoạch phân khu để đảm bảo phủ kín đất xây dựng đô thị tại nhiều khu vực.

Theo UBND thành phố Đà Lạt, đến nay trong số 9 đồ án được UBND tỉnh thống nhất chủ trương tài trợ lập quy hoạch trên địa bàn thành phố Đà Lạt có nhiều đồ án đang được triển khai, sắp trình phê duyệt. Riêng đồ án quy hoạch khu vực phường 11, 12, xã Xuân Thọ do Công ty cổ phần Tập đoàn T&T tài trợ hiện vẫn đang "án binh bất động".  

Được biết, ngày 28/12/2021, UBND tỉnh Lâm Đồng đã thống nhất chủ trương Công ty cổ phần Tập đoàn T&T nghiên cứu, lập ý tưởng thiết kế quy hoạch tại phường 11, 12, xã Xuân Thọ - TP. Đà Lạt. Nội dung ý tưởng thiết kế quy hoạch phải dựa trên cơ sở định hướng phát triển chung thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận, định hướng phát triển du lịch chất lượng cao. Ngoài ra, ý tưởng phải mang tính đột phá, phong phú và hiện đại. Phù hợp với mục tiêu định hướng phát triển không gian đô thị thành phố Đà Lạt. Hình thành các khu chức năng với nhiều tiện ích, sản phẩm phục vụ cho người dân khu vực và du khách du lịch.

UBND tỉnh Lâm Đồng yêu cầu công ty trên hoàn thành hồ sơ ý tưởng thiết kế quy hoạch trong thời hạn 6 tháng tính từ ngày 31/12/2021. Tuy nhiên, sau gần 4 tháng, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng vẫn chưa liên lạc được với phía Công ty cổ phần Tập đoàn T&T.

Mới đây, Công ty TNHH thương mại dịch vụ khách sạn Tân Hoàng Minh (thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh) cũng được tỉnh Lâm Đồng giao nghiên cứu lập ý tưởng quy hoạch khu du lịch, phim trường, đô thị trên diện tích hơn 4.300 ha tại xã Xuân Thọ, thành phố Đà Lạt.Tân Hoàng Minh là doanh nghiệp có "tiền sử" bỏ cọc. Mới đây nhất, Công ty TNHH Đầu tư Bất động sản Ngôi Sao Việt thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh đã tham gia và trúng đấu giá ô đất 3-12 khu chức năng số 3 trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm, Thành phố Thủ Đức thuộc TP.HCM. Diện tích ô đất này là 10.060 m2 với giá 24.500 tỷ đồng tính ra một mét vuông đất giá 2,45 tỷ đồng. Sau đó, doanh nghiệp này cũng tuyên bố bỏ cọc gần 700 tỷ đồng.  

Quy hoạch Đà Lạt ở một góc nhìn khác đang thể hiện vấn đề thoả thuận của lãnh đạo thành phố và các chủ đầu tư. Việc để chủ đầu tư "thất hứa" cũng phần nào cho thấy sự dễ dãi của thành phố và nó có thể là yếu tố gián tiếp phá vỡ cảnh quan Đà Lạt vốn đẹp hơn bất cứ vùng đất nào. 

Thủ tướng Chính phủ mới đồng ý với kiến nghị của Thanh tra Chính phủ, yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng rà soát lại quy hoạch chi tiết xây dựng Khu trung tâm Hòa Bình trước khi thực hiện, nhất là việc di dời Rạp Hòa Bình, Dinh Tỉnh trưởng và khu vực xung quanh.

Theo Kết luận thanh tra, tình trạng vi phạm trật tự xây dựng trên địa bàn thành phố Đà Lạt còn phức tạp, trong đó điển hình là vi phạm ở khu vực Khu du lịch quốc gia hồ Tuyền Lâm xảy ra trong thời gian dài nhưng chưa được giải quyết, xử lý dứt điểm.

 Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, kế hoạch sử dụng đất kỳ cuối (2016 - 2020) cấp huyện chậm thực hiện, gây khó khăn trong quá trình thực hiện giao đất, cho thuê đất. Việc xây dựng, phê duyệt quy hoạch 3 loại rừng có nơi đã không căn cứ vào thực tế quản lý, sử dụng đất của địa phương, làm ảnh hưởng tới quyền lợi người dân, nhất là các hộ dân đồng bào dân tộc.

Xây dựng, phê duyệt kế hoạch sử dụng đất ở một số huyện, thành phố, chưa sát với thực tế và nhu cầu sử dụng đất; Xây dựng và ban hành giá thuê rừng còn chậm; Điều chỉnh, ban hành giá đất có thời điểm chưa kịp thời. Thành phố Đà Lạt là nơi triển khai nhiều dự án có thu hồi đất nhưng chính quyền các cấp chưa quan tâm đến bố trí tái định cư cho các hộ dân bị thu hồi đất, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh khiếu kiện đất đai.

Một số trường hợp giao đất, thuê đất không thông qua đấu giá, vi phạm điểm d khoản 1 Điều 58 Luật Đất đai 2003, Điều 118 Luật Đất đai 2013. Nhiều dự án được nhà nước giao đất, thuê đất, thuê rừng không đưa đất vào sử dụng, để xảy ra lấn chiếm, sử dụng sai mục đích, không chấp hành nghĩa vụ tài chính, vi phạm quy định nhưng chậm hoặc không được xử lý theo quy định tại khoản 12 Điều 38 Luật Đất đai 2003, điểm i khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai 2013.

Một số trường hợp thấy đơn giá thuê chưa sát giá thị trường, chậm điều chỉnh sau khi hết thời hạn ổn định giá, để chủ đầu tư chiếm dụng số tiền thuê đất phải nộp, cá biệt có trường hợp miễn giảm sai quy định làm thất thu ngân sách.

“Việc đấu giá quyền sử dụng đất trên địa bàn thành phố Đà Lạt còn có biểu hiện hình thức, chưa phát huy tính cạnh tranh nhằm mục tiêu tăng thu về ngân sách nhà nước”, Kết luận thanh tra nhận định.