Cục An toàn thông tin, Bộ TT&TT vừa chỉ ra các chiêu trò lừa đảo phổ biến trên không gian mạng dịp Tết Nguyên đán 2024 và đưa ra những dấu hiệu nhận biết, hình thức thực hiện, biện pháp phòng tránh nhằm giúp người dân nâng cao cảnh giác khi đối mặt với các tình huống lừa đảo không gian mạng.

Thứ nhất, Cục An toàn thông tin cảnh báo các đối tượng lừa đảo chủ yếu đánh vào tâm lý người mua, rao bán vé máy bay giá rẻ cho dịp Tết, các hình thức lừa đảo này chủ yếu là: Tự tạo website mang thiết kế tương tự với các hãng hoặc đại lý chính thức. Sau đó, đăng tải bài viết quảng cáo bán tour du lịch kèm phòng khách sạn, các tiện ích giá rẻ; khi có khách hàng tìm đến, các đối tượng hướng dẫn "khách hàng" làm theo yêu cầu như đăng bài trên Facebook, chia sẻ bài để mua được vé máy giá rẻ.

Ngoài ra, các đối tượng làm giả ảnh chụp biên lai, hoá đơn thanh toán và đề nghị nạn nhân chuyển khoản thanh toán chi phí tour du lịch (30%-50% giá trị tour). Ngay sau khi người bị hại chuyển tiền, ngay lập tức các đối tượng sẽ chặn Facebook, xóa toàn bộ dấu vết, các tài khoản đã sử dụng liên hệ và cắt liên lạc.

Trước tình trạng trên, Cục An toàn thông tin khuyến cáo người dân cần phải tỉnh táo trước khi thực hiện giao dịch trên mạng xã hội, đặc biệt là với các quảng cáo giá siêu rẻ và ưu đãi lớn. Khi có nhu cầu mua vé máy bay, khách hàng nên trực tiếp đặt vé qua website chính của hãng hàng không hoặc gọi trực tiếp lên tổng đài nếu không thành thạo việc đặt vé qua mạng. Đặc biệt, không nên giao dịch qua bên trung gian thứ ba hay các đại lý khi không rõ về chất lượng, độ uy tín.

Bên cạnh đó, Cục An toàn thông tin cũng cảnh báo người dân với các đối tượng lừa đảo tuyển dụng việc làm. Đa phần các nạn nhân bị nhắm đến là các mẹ bỉm sữa, học sinh, sinh viên, người lao động có thu nhập trung bình, thấp… tìm kiếm việc làm thêm.

Các đối tượng thường tự xưng là nhân viên sàn thương mại điện tử; nhân viên của công ty môi giới việc làm hoặc các doanh nghiệp lớn, uy tín để đăng giả mạo tuyển dụng. Dấu hiệu dễ nhận biết của những bài đăng này là tuyển người lao động làm việc thời vụ với lời hứa hẹn: việc nhẹ lương cao, làm việc tại nhà, không phải đặt cọc tiền, chốt đơn trực tuyến, mẫu chụp áo dài ngày Tết, gấp lì xì. 

Theo Cục An toàn thông tin, người dân không nên quá tin tưởng vào những đề nghị hấp dẫn và những công việc dễ dàng, không quan trọng trình độ hay kỹ năng. Tuyệt đối không đặt cọc cho các đối tượng dưới bất cứ hình thức nào khi chưa nắm bắt rõ ràng thông tin và mức độ uy tín. Đặc biệt lưu ý, không được cung cấp thông tin cá nhân, số tài khoản ngân hàng hay mã OTP cho bất kỳ ai và dưới bất kỳ hình thức nào.

Ngoài ra, các app "tín dụng đen" cũng là một hình thức lừa đảo mà Cục An toàn thông tin cảnh báo; các app "tín dụng đen" đa phần đều được quảng cáo lãi suất thấp, giải ngân nhanh, thậm chí có nơi còn cho vay ưu đãi 0% hoặc thủ tục vay không cần tài sản thế chấp. Tuy nhiên, thực tế đây là hình thức vay nhanh, thanh toán ngắn trong vòng 7 đến 10 ngày với lãi suất rất cao.

Để thuận tiện cho việc đòi nợ, các ứng dụng yêu cầu người vay nợ cho phép truy cập vào danh bạ điện thoại, tài khoản mạng xã hội, chụp ảnh nhận diện, ảnh chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân. Khi đến hạn thanh toán mà người dân không trả hoặc chậm trả lãi, các đối tượng sẽ truy cập vào điện thoại hoặc quay sang đòi nợ những người trong danh bạ (dù không liên quan đến tài khoản vay); gửi tin nhắn đe dọa, xúc phạm hoặc dùng mạng xã hội đăng tải hình ảnh người khác với mục đích bôi nhọ…

Cục An toàn thông tin khuyến cáo, khi cài đặt bất kỳ ứng dụng nào, đặc biệt liên quan đến tài chính, người dân nên xem xét cẩn thận các quyền mà ứng dụng yêu cầu và đọc kỹ các điều khoản, chính sách của ứng dụng này. Nếu phát hiện có điểm đáng ngờ, hãy hủy cài đặt ứng dụng ngay lập tức.

Ngoài ra, các đối tượng lừa đảo cũng vô cùng tinh vi khi giả cán bộ công an, luật sư hỗ trợ lấy lại tiền đã mất. Hình thức của các đối tượng lừa đảo chiêu trò trên là tự giới thiệu sẽ hỗ trợ thu hồi tiền bị lừa, cam kết lấy lại được tiền với thủ tục nhanh chóng hiệu quả, đơn giản hơn nhiều so với việc đến cơ quan công an trình báo. Sau đó hướng dẫn và yêu cầu nạn nhân đóng phí để hỗ trợ hoặc làm nhiệm vụ để rút tiền treo trên hệ thống. Khi có người chuyển tiền, các đối tượng thông báo tài khoản ngân hàng bị lỗi và không cho rút tiền về.

Trong trường hợp này, Bộ TT&TT khuyến cáo người dân có thể ghi âm cuộc gọi, lưu lại số điện thoại và thông báo kịp thời cho cơ quan công an nơi gần nhất để trình báo vụ việc; tuyệt đối không cung cấp những thông tin cá nhân như căn cước, số tài khoản ngân hàng, mã OTP…

Nếu đã bị lừa thì lập tức báo ngay cho cơ quan công an gần nhất, tuyệt đối không nghe theo hướng dẫn của bất cứ đối tượng nào mạo danh có thể lấy lại tiền giúp nạn nhân mà phải chuyển phí trước.

Bên cạnh đó, lừa đảo nhận quà trúng thưởng dịp tết cũng không phải một chiêu thức lừa đảo xa lạ. Đối tượng lừa đảo sử dụng mạng xã hội hoặc gọi điện thoại, mạo danh các công ty có thương hiệu và uy tín để thông báo về các chương trình khuyến mãi, tri ân tặng quà dịp tết hay thông báo khách hàng đã trúng thưởng các phần quà có giá trị cao. Một hình thức khác được các đối tượng lừa đảo hay dùng là mua hàng để nhận mã trúng thưởng và nhắn tin trúng thưởng qua Facebook với nội dung tương tự: "Xin chúc mừng tài khoản messenger… đã may mắn nhận được giải nhất, giải đặc biệt từ sự kiện tuần lễ tri ân khách hàng…".

Cục ATTT khuyến cáo không làm theo hướng dẫn của đối tượng khi chưa xác minh được danh tính; không truy cập vào các đường link lạ hoặc tải các ứng dụng lạ.

Cần tìm hiểu kỹ về đối tượng gọi đến, yêu cầu họ cung cấp đầy đủ thông tin về họ tên, chức vụ, đơn vị công tác, địa chỉ, số điện thoại (nếu bên tặng thưởng là cá nhân); tên công ty, địa chỉ cụ thể, số điện thoại, mã số thuế, giấy phép đăng ký kinh doanh (nếu bên tặng thưởng là doanh nghiệp) để tìm hiểu, tra cứu và xác minh. Liên hệ với các cơ quan có thẩm quyền như sở công thương hoặc Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) để được giải đáp và hỗ trợ kịp thời về chương trình khuyến mãi, trao thưởng mà bên kia cung cấp bởi các chương trình khuyến mại, trao thưởng lớn đều phải được đăng ký và cấp phép.