Thung lũng Chết (Death Valley) là một thung lũng dài và hẹp nằm ở gần đường biên giữa bang California và bang Nevada, nơi được mệnh danh là khô cằn, nóng nhất và có độ cao thấp nhất nước Mỹ. 

Bên cạnh đó, nơi đây nổi tiếng với một hiện tượng kỳ lạ thu hút sự chú ý của các nhà khoa học, địa chất học từ khắp nơi trên thế giới: Một số tảng đá có khả năng tự di chuyển và để lại những vệt dài trên nền đất khô nứt nẻ của hồ cạn Racetrack Playa.

Hiện tượng này thậm chí có thể còn xuất hiện sớm hơn rất nhiều. Theo một công bố của nhà cổ sinh vật học Paul Olsen và cộng sự tại Đại học Columbia, những hòn đá biết đi đã tồn tại cách đây hàng triệu năm, bằng chứng là đường rãnh tương tự như đường rãnh di chuyển của hòn đá trên một miếng hóa thạch dấu chân khủng long có niên đại 200 triệu năm.

Anh Alan Valkenburg, kiểm lâm tại Vườn quốc gia Thung lũng Chết trong 20 năm, cho biết: "Hiện tượng ngoạn mục này đã được phát hiện và theo dõi từ cuối thế kỷ 19, nhưng phải đến cuối những năm 1940 thì mới thực sự được nghiên cứu".

Các chuyên gia đi tìm lời giải

Các nhà khoa học lại từng ghi nhận một khối đá nặng tới 300kg đã tự tạo thành một vệt đường dài tới khoảng 50cm. Làm thế nào để chúng có thể tự di chuyển một cách thần kỳ như vậy?

Trước kia, từng có một giả thuyết khoa học khác về hiện tượng này là nhờ lực hấp dẫn Trái đất. Tuy nhiên, nghiên cứu địa chất cho thấy địa hình nơi đây khá bằng phẳng, phía nam chỉ thấp hơn phía bắc vài cm nên giả thuyết này đã nhanh chóng bị bác bỏ.

Ngày càng có nhiều giả thuyết nhưng không có một lý giải nào có vẻ là khả thi… Không chỉ vậy, bất chấp hàng trăm nỗ lực ghi hình, vẫn chưa có ai thành công trong việc quay phim hay chứng kiến được những chuyển động bí ẩn này, tất cả những gì có thể ghi nhận được là sự dịch chuyển vị trí của các hòn đá lớn bé khác nhau cùng những đường trượt dài trên nền đất.

Năm 1948, những "hòn đá ma thuật" này lần đầu được nghiên cứu bởi 2 nhà địa chất học là Jim McAllister và Allen Agnew. Vào năm 1998, Paula Messina, nhà địa chất học Đại học San José và các cộng sự đã quyết định liệt kê tất cả các sự dịch chuyển đã xảy ra trong năm trên một trăm viên đá để lý giải cho việc một viên đá cao hơn 5cm có thể tự dịch chuyển.

Để thực hiện nghiên cứu này, nhóm đã gắn thiết bị định vị GPS với từng viên đá và ghi lại tất cả dữ liệu liên quan để đánh giá chuyển động của từng viên. Điều kỳ lạ là, mỗi viên đá đều di chuyển theo lộ trình riêng chứ không hề theo cùng một hướng (đi thẳng, lượn sóng, rẽ trái, phải), không cùng quãng đường (vài centimet đến vài trăm mét), đôi khi chúng còn cắt ngang nhau.

Lời giải cho những hòn đá ma thuật “biết đi"

Mãi cho đến năm 2011, 2 nghiên cứu của 2 nhóm các nhà khoa học khác nhau đã phần nào tìm ra lời giải cho những hòn đá biết đi tại Thung lũng Chết.

Trong nghiên cứu phối hợp giữa Phòng thí nghiệm Vật lý Ứng dụng tại Đại học Johns Hopkins ở Maryland và NASA, Ralph Lorenz và nhóm của ông đã thiết lập các trạm khí tượng để so sánh khí hậu ở Racetrack Playa với các nơi khác trên thế giới và phát hiện ra rằng trên các bãi biển của Bắc Băng Dương cũng xảy ra hiện tượng chuyển động tương tự.

Lời giải được đưa ra: Dưới viên đá là 1 lớp băng tích tụ sau những cơn mưa hiếm hoi do gặp nhiệt độ thấp về đêm; vào mùa đông khi nắng lên, lớp băng tan chảy từ từ, đóng vai trò như một "chiếc giày trượt băng" giúp giảm ma sát giữa viên đá và đất nền, cộng với gió thổi thì càng dễ khiến hòn đá di chuyển.

Bên cạnh đó, nhóm của Richard Norris, một giáo sư tại Viện Hải dương học Scripps ở San Diego, thực hiện một nghiên cứu thú vị không kém khi tự mang 15 khối đá khác nhau đến thử nghiệm trường kỳ tại Thung lũng Chết. 15 viên này đều được trang bị GPS, dàn máy giám sát chuyển động, một trạm khí tượng đo đạc sức gió mỗi giây 1 lần và camera ghi hình liên tục.

Đầu năm 2014, họ ghi nhận thành công sự dịch chuyển của một số viên đá và minh chứng ủng hộ cho giả thuyết: Tổng hòa của các yếu tố tự nhiên - mưa, băng, gió và nắng - đã giúp những hòn đá có thể dịch chuyển.

Cụ thể hơn cho lời giải về những hòn đá ma thuật

Đầu tiên, mưa phải đủ để tạo một lớp nước dày khoảng từ 3-7cm.

Tiếp theo, mặt nước này sẽ đóng lại thành một lớp băng mỏng khi nhiệt độ xuống thấp vào ban đêm hoặc vào mùa đông. Lớp băng này đủ để chỉ bao quanh phía dưới của hòn đá chứ không phải toàn bộ.

Khi mặt trời lên kéo theo nhiệt độ tăng cao, những tảng băng sẽ nứt ra thành từng mảng và tan chảy từ từ. Cuối cùng, những cơn gió sẽ đẩy những tảng băng nổi trên nền đất ướt, khiến những hòn đá di chuyển theo, để lại những vết dài trên nền đất.

Mặt khác, tốc độ dịch chuyển rất chậm nên mắt thường rất khó có thể nhận thấy được. Quá trình này có thể mất vài tháng đến vài năm để có thể tạo ra những dấu vết rõ ràng. Thêm vào đó, những nghiên cứu mới chỉ ghi nhận sự dịch chuyển ở những hòn đá vừa và nhỏ mà thôi.

Với những hòn đá to như hòn đá nặng 300kg di chuyển gần 50cm thì câu trả lời này có vẻ vẫn chưa mấy thuyết phục. Vì vậy, câu chuyện xung quanh bí ẩn những hòn đá biết đi vẫn chưa bao giờ hết lôi cuốn!