Theo báo cáo của Cục Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ GTVT), với các dự án cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2021-2025, đến nay mặt bằng bàn giao khoảng 717,47/721,25km (đạt 99,5%), mặt bằng có thể thi công được khoảng 714,88/721,25km (đạt 99,1%).

Về tiến độ thi công, sản lượng thực hiện các dự án cao tốc Bắc - Nam đạt khoảng 40.623,8 tỷ đồng (khoảng 41,3% giá trị hợp đồng). Trong đó, một số dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam triển khai đáp ứng tiến độ yêu cầu và có sản lượng thực hiện cao đạt trên 45% hợp đồng gồm: Bãi Vọt-Hàm Nghi, Bùng-Vạn Ninh, Vạn Ninh-Cam Lộ, Chí Thạnh-Vân Phong, Dự án Vũng Áng-Bùng và Vân Phong-Nha Trang sản lượng đạt trên 54% hợp đồng.

Một số dự án thành phần tiến độ triển khai có nguy cơ chậm như đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Cần Thơ - Hậu Giang, Hậu Giang - Cà Mau. 

Ngoài nguyên nhân do thủ tục cấp mỏ vật liệu xây dựng chậm, công suất khai thác mỏ cát chưa đáp ứng, một số nhà thầu triển khai thi công chưa đáp ứng yêu cầu. Cụ thể, với 2 dự án thành phần đoạn từ thành phố Cần Thơ đến Cà Mau, các địa phương đã xác định nguồn cung và cấp bản xác nhận khai thác cho dự án là 16/19 triệu m3 cát, còn thiếu 3 triệu m3; thực tế đang khai thác 14,9 triệu m3, chưa thể khai thác 1,1 triệu m3.

Đến nay, 5,93 triệu m3 cát đã được đưa về công trường, trong khi nhu cầu cát cần đưa về công trường để hoàn thành công tác đắp gia tải theo kế hoạch là 10,8 triệu m3. Công suất khai thác còn hạn chế, hiện chỉ đạt trung bình 27.000m3/ngày, trong khi nhu cầu cần cung ứng là 70.000-90.000m3/ngày.

Theo ông Trần Văn Thi, Giám đốc Ban quản lý dự án Mỹ Thuận (chủ đầu tư 2 dự án thành phần cao tốc đoạn từ Cần Thơ đến Cà Mau), đến nay, tiến độ của dự án đạt hơn 34% so với kế hoạch, chậm 14% do còn thiếu hụt về nguồn cát. Để hoàn thành dự án trong năm 2025, từ nay đến ngày 31/10/2024 phải hoàn thành công tác đắp cát gia tải, nhu cầu cát là khoảng gần 9,6 triệu m3. Ban kiến nghị các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Tiền Giang, Bến Tre và Sóc Trăng tiếp tục hỗ trợ dự án về thủ tục điều phối, tăng công suất đối với các mỏ cát sông và cát biển.

Nhằm đảm bảo công suất khai thác, đáp ứng tiến độ thi công Dự án cao tốc Cần Thơ-Cà Mau, trên cơ sở báo cáo của Bộ GTVT, mỗi tỉnh Bến Tre và Tiền Giang sẽ cung ứng 2 triệu m3 cát cho dự án trong tháng 7/2024. 

Bộ GTVT cũng đã có văn bản gửi UBND tỉnh An Giang đề nghị thống nhất điều chuyển 2,43 triệu m3 từ Dự án cao tốc Châu Đốc-Cần Thơ-Sóc Trăng ưu tiên cấp sang cho Dự án cao tốc Cần Thơ-Hậu Giang và Hậu Giang-Cà Mau theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà.

Để xử lý dứt điểm các vướng mắc về vật liệu cát đắp, Bộ GTVT đề nghị các tỉnh có nguồn vật liệu cát đắp (An Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre…) phối hợp chặt chẽ với tổ công tác liên ngành do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì để tiếp tục rà soát, thực hiện việc điều phối nguồn vật liệu, đảm bảo việc cung ứng đáp ứng cho các dự án, ưu tiên cung ứng cho các dự án hoàn thành vào cuối năm 2025.

Tỉnh An Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp cho phép các nhà thầu được khai thác tối đa công suất hoạt động của thiết bị và thời gian khai thác trong ngày đối với các mỏ đang khai thác trên cơ sở quan trắc, giám sát chặt chẽ mức độ sạt lở; cấp thêm mỏ mới, ưu tiên nguồn mua thương mại để đáp ứng tiến độ của dự án.

Bên cạnh các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam, cao tốc trục ngang đang triển khai, hai dự án giao thông quan trọng khác ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang gặp khó về nguồn cát đắp nền đường.

Với dự án cầu Đại Ngãi trên QL60, tỉnh Trà Vinh và Sóc Trăng, tính đến nay, công tác bàn giao mặt bằng đã cơ bản hoàn thành. Sản lượng thi công (chủ yếu phần cầu) gói thầu cầu Đại Ngãi 2, tuyến và các công trình trên tuyến (gói thầu 11-XL) đạt hơn 32%, chậm gần 9,7% so với kế hoạch do khó khăn về nguồn vật liệu cát đắp nền đường.

Theo tính toán, tổng nhu cầu vật liệu cát đắp của dự án khoảng 1 triệu m3. Trong đó, gói thầu 11-XL cần hơn 0,6 triệu m3. Tính đến nay, các bên liên qua mới xác định nguồn được 0,45 triệu m3, khối lượng huy động về công trường được khoảng 0,16 triệu m3. 

Đáp ứng tiến độ dự án, đơn vị quản lý chuyên ngành của Bộ GTVT đề nghị Ban QLDA 85 phối hợp với các sở, ngành của tỉnh Sóc Trăng đẩy nhanh thủ tục đăng ký mở mỏ theo cơ chế đặc thù; tiếp tục làm việc các mỏ cát đang khai thác, chuẩn bị khai thác thương mại trên địa bàn đã được 2 tỉnh giới thiệu để ưu tiên cung cấp cho dự án.

Thiếu vật liệu cát đắp phục vụ công tác gia tải, xử lý nền đất yếu cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến dự án nâng cấp QL30 đoạn Cao Lãnh - Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp, giai đoạn 3 đang chậm tiến độ. Tính đến đầu tháng 7/2024, sản lượng thi công dự án đạt hơn 71%, chậm hơn 5,8% so kế hoạch, 12/13 cầu đã hoàn thành thi công bản mặt cầu. Riêng phần đường còn thiếu 85.000 m3 cát để hoàn thành toàn bộ công tác đắp gia tải (còn hơn 0,1km chưa đắp gia tải giai đoạn 1 và gần 1,3km chưa đắp gia tải giai đoạn 2).