Thị trường mua bán yếu

Được biết, mới đây, Bộ Tài chính đề xuất giảm 50% lệ phí trước bạ đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước, trong 6 tháng, từ 1/8/2024 đến 31/1/2025. Đây được xem là giải pháp góp phần kích thích tiêu dùng, hỗ trợ tài chính cho người dân, doanh nghiệp, tạo đà để phục hồi tăng trưởng cho ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước trước bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn.

Dẫu vậy, để ngành công nghiệp ô tô Việt Nam phát triển bền vững và lâu dài, chính sách này chỉ mang tính ngắn hạn, muốn phát triển bền vững, ngành công nghiệp ô tô phải dựa trên quy mô và sản lượng lớn. Do đó, cần có các giải pháp về thuế, phí phù hợp để giảm giá xe, qua đó mở rộng thị trường và gia tăng sức cạnh tranh cho xe nội về lâu dài.

Theo số liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), tính từ đầu năm đến hết tháng 5, các thành viên của VAMA đã bán được 108.309 xe, giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, xe du lịch giảm 7%, xe thương mại giảm 2% và xe chuyên dụng giảm 13%. Đáng chú ý, doanh số bán hàng của xe lắp ráp trong nước giảm mạnh 14%.

Báo cáo của Tổng cục Thống kê cho thấy, 5 tháng đầu năm nay, lượng ô tô xuất xưởng tại Việt Nam đạt 115.900 chiếc, giảm so với 133.600 chiếc cùng kỳ năm 2023. Trong khi đó, sản lượng ô tô lắp ráp trong nước xuất xưởng 5 tháng đầu năm 2023 đã giảm so với con số 190.500 chiếc của 5 tháng đầu năm 2022. Như vậy ô tô sản xuất lắp ráp trong nước đang trên đà tăng trưởng “giật lùi”.

Mặc dù sản lượng xe sản xuất lắp ráp đã giảm mạnh trong 5 tháng đầu năm, chỉ còn 115.900 chiếc, nhưng doanh số bán chỉ đạt 83.000 chiếc, như vậy chênh lệch khoảng 33.000 chiếc các loại. Đây là con số đáng buồn với ô tô sản xuất lắp ráp trong nước.

Bên cạnh sự nguồn cung dư thừa, thị trường ô tô Việt Nam cũng đang phải đối mặt với tình trạng hàng tồn kho. Thị trường ô tô 2024 đã đi được nửa chặng đường nhưng lượng xe sản xuất 2023 tồn kho tại đại lý còn khá nhiều. Đây chính là lý do nhiều mẫu xe được đại lý chào bán với mức giảm kịch sàn. Hyundai Creta là một trong những mẫu xe tiên phong, với mức giảm lên tới 85 triệu đồng cho bản cao cấp sản xuất năm 2023, và giảm 54 triệu đồng so với mức niêm yết cho xe sản xuất năm 2024. Trong khi đó, phân khúc sedan cũng chứng kiến làn sóng giảm giá mạnh mẽ khi Hyundai Elantra hay Honda City đều được giảm giá và tặng kèm quà, với mức giảm dao động từ 10 triệu cho tới 125 triệu đồng tùy phiên bản. Thậm chí, Honda Accord được hãng mạnh tay giảm tới 220 triệu, kéo giá bán chỉ còn từ 599-620 triệu đồng. Các mẫu sedan khác như Mitsubishi Attrage, Kia K3 hay Hyundai Elantra cũng liên tục được điều chỉnh giá bán. Attrage được ưu đãi 100% lệ phí trước bạ cùng nhiều phụ kiện, tương đương mức giảm 50-60 triệu. Trong khi đó, Kia K3 và Hyundai Elantra tiếp tục được giảm thêm 20-30 triệu cho một số phiên bản, đưa giá bán về ngưỡng dễ tiếp cận hơn cho khách hàng.

Ngoài những yếu tố đến từ phía cung, thị trường ô tô cũng chịu tác động từ phía cầu. Theo nhận định của các chuyên gia, tình hình kinh doanh ô tô trong nửa đầu năm không mấy khả quan còn liên quan tới nền kinh tế ảm đạm nói chung. Thị trường bất động sản trầm lắng, trong khi một số kênh đầu tư như vàng hay chứng khoán lại đang có sức hút, thu hút dòng tiền của người dân thay vì chi tiêu cho những tài sản lớn như ô tô. Hơn thế nữa, tâm lý chờ đợi ưu đãi giảm lệ phí trước bạ cho xe sản xuất, lắp ráp trong nước trong thời gian sắp tới khiến người mua kéo dài thời gian cân nhắc xuống tiền. Điều này khiến những nhà kinh doanh xe ô tô chỉ có thể chờ đợi, bởi nếu đưa ra nhiều chương trình để chạy doanh số mà không phù hợp với thời điểm chính sách mới có hiệu lực sẽ rất bất lợi trong kế hoạch tài chính dài hạn.

Bộ Công Thương đánh giá, tình trạng chưa hoàn toàn phục hồi sau đại dịch, suy thoái kinh tế hiện hữu đã tác động nghiêm trọng đến các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô và toàn nền kinh tế. Đặc biệt, sức ép lạm phát, tỷ giá, lãi suất gia tăng... gây ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng, dẫn đến xu hướng thắt chặt chi tiêu đối với những mặt hàng có giá trị cao.

Mặc dù các doanh nghiệp ô tô liên tục đưa ra các chương trình ưu đãi, hỗ trợ nhằm khuyến khích người tiêu dùng mua sắm. Song chỉ dựa vào nguồn lực và các giải pháp kích cầu riêng lẻ sẽ không đủ để tạo ra sức bật giúp thị trường ô tô tăng trưởng ổn định và bền vững, trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động phức tạp và còn bất ổn.

Để khuyến khích ngành công nghiệp ô tô phát triển cũng như thực hiện có hiệu quả cam kết tại các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam là thành viên, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi về thuế, phí, lệ phí đối với ngành ô tô, công nghiệp hỗ trợ (CNHT) ô tô, như các chính sách về thuế nhập khẩu; thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB); lệ phí trước bạ (LPTB) và các chính sách ưu đãi khác.

Song song với những khó khăn về tâm lý tiêu dùng, xe nội cũng đang dần mất đi lợi thế ưu tiên trước xe nhập, khi Việt Nam đã ký kết 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó nhiều FTA cam kết đưa thuế nhập khẩu ô tô nguyên xe về 0%. Điển hình, thuế suất nhập khẩu ô tô từ ASEAN đã giảm về 0% từ năm 2018 theo Hiệp định ATIGA. Các FTA khác như EVFTA, UKVFTA, CPTPP cũng đặt ra lộ trình giảm thuế nhập khẩu ô tô về 0% vào năm 2030. Trên thực tế, ngay sau khi bỏ thuế nhập khẩu ô tô từ ASEAN, nhiều sản phẩm nội đã tỏ ra kém cạnh tranh trước xe nhập từ Thái Lan, Indonesia. Với việc thực hiện các cam kết về giảm thuế trong các Hiệp định, sức ép cạnh tranh từ xe nhập có chất lượng, công nghệ cao sẽ ngày càng lớn, khiến lợi thế của xe lắp ráp nội dần bị thu hẹp.

Những phân khúc ngược dòng

Thị trường ô tô vẫn chứng kiến những điểm sáng ở một số phân khúc nhất định. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, nửa đầu tháng 6, cả nước đã nhập khẩu tới 8.038 ô tô, tổng kim ngạch đạt 154,35 triệu USD. Trong đó, ô tô 9 chỗ ngồi trở xuống có lượng nhập khẩu nhiều nhất với 6.913 xe, tổng kim ngạch hơn 115 triệu USD. Những con số cho thấy hoạt động nhập khẩu ô tô từ tháng 3 đến nay đang có dấu hiệu sôi động trở lại khi tiếp tục duy trì lượng nhập ở mức cao.

Luỹ kế từ đầu năm đến 15/6, cả nước đã nhập khẩu 66.752 ô tô nguyên chiếc, tổng kim ngạch đạt gần 1,4 tỷ USD. Từ đầu năm 2024, thị trường xe nhập khẩu đã biến thiên liên tục thất thường, nhưng từ tháng 2 với 9.655 xe nhập khẩu về Việt Nam, những tháng tiếp sau đó đã liên tục có doanh số ấn tượng trong khi cả thị trường lao dốc.

Cao nhất là tháng 3, số xe nhập khẩu về Việt Nam tăng đến 15.860 chiếc, và tháng 5 mới đây cả nước nhập khẩu 14.941 ô tô nguyên chiếc các loại, tổng kim ngạch đạt 311 triệu USD, tăng 29,2% về lượng và tăng 21,7% về kim ngạch so với tháng trước là tháng 4 chỉ nhập khẩu về 11.565 xe.

Về thị trường nhập khẩu, Indonesia vẫn đang là quốc gia dẫn đầu về lượng xe nhập khẩu về Việt Nam với 26.233 xe, kim ngạch đạt 380 triệu USD. Thái Lan đứng thứ 2 về lượng xe nhập khẩu 18.495 xe và 357 triệu USD.

Đáng chú ý, Trung Quốc là quốc gia đứng thứ 3 về lượng xe nhập khẩu về Việt Nam nhưng lại đứng đầu về kim ngạch với kết quả 11.869 xe và 373 triệu USD. Nguyên nhân của việc này là bởi bởi xe nhập từ thị trường này chủ yếu là ô tô tải, ô tô chuyên dụng nên có trị giá cao.

Ngoài sự quan tâm đến những phân khúc truyền thống, người tiêu dùng cũng không thiếu sự lựa chọn khi mà các thương hiệu liên tục mở rộng danh mục sản phẩm bằng việc ra mắt hàng loạt mẫu xe mới ngay từ đầu năm. Có thể kể đến những cái tên đình đám như Mitsubishi Xford, Volkswagen Viloran/Teramont X, Toyota Corolla Cross, Suzuki Jimny, Kia Sonet hay gần đây là Hyundai Accent 1.5 AT. Ở phân khúc hạng sang, sự xuất hiện của loạt tân binh Aston Martin DB12, Lexus LM, Volvo XC 90 Rechard, hay Audi Q8 e-tron đã tạo nên nhiều điểm nhấn cho thị trường.

Một diễn biến đáng chú ý khác trong nửa đầu năm nay là sự bùng nổ của các thương hiệu xe thuần điện đến từ Trung Quốc như MC Omoda Iron, hay gần đây là BYD với hàng loạt sản phẩm được trang bị công nghệ tiên tiến như pin blade, nền tảng E-platform 3.0.

Trái ngược với sự sụt giảm doanh số, cũng như phá sản của nhiều hãng xe tại thị trường xe điện châu Âu và Mỹ, thị trường ô tô điện ở Việt Nam vẫn được đánh giá là đầy tiềm năng và còn nhiều dư địa để phát triển. BMI Research dự báo doanh số bán ô tô điện mới tại Việt Nam năm 2024 sẽ tăng 114,8% so với 2023, đạt khoảng 18.000 xe, trong đó xe thuần điện tăng 104,4%, đạt gần 17.000 xe. Về dài hạn, các chuyên gia dự đoán sản lượng tiêu thụ xe điện sẽ tăng trưởng kép 26%/năm giai đoạn 2023-2032, đạt 65.000 xe vào năm 2032, và đến 2040 sẽ có khoảng 3,5 triệu ô tô điện lăn bánh trên đường. Nguyên nhân chính của đà tăng trưởng này là tỷ lệ sở hữu ô tô tại Việt Nam còn ở mức thấp, trong khi dân số trẻ, quan tâm đến công nghệ mới và xu hướng năng lượng xanh đang được toàn cầu đẩy mạnh.

Tuy nhiên, sự bùng nổ các thương hiệu xe điện tại thị trường Việt Nam mang đến những sự lựa chọn đa dạng và chất lượng cho người tiêu dùng với mức giá cạnh tranh hơn cũng đặt ra những thách thức nhất định. Để thị trường phát triển bền vững, cần có sự đầu tư và phát triển đồng bộ hơn cho hạ tầng sạc. Hiện tại, ngoài VinFast đầu tư riêng hệ thống trạm sạc, mới chỉ xuất hiện một vài công ty cung cấp dịch vụ như EV One với hơn 20 trạm trên cả nước. Trong khi đó, các thương hiệu xe điện Trung Quốc tới nay chưa triển khai cụ thể việc xây dựng hạ tầng sạc để hỗ trợ cho xe của mình. Do đó, đây sẽ là thách thức lớn cần giải quyết để thúc đẩy sự bùng nổ của thị trường trong thời gian tới.

Bên cạnh sự phát triển của các phân khúc mới, cùng với sự tăng trưởng của các phân khúc xe mới, thị trường ô tô đã qua sử dụng cũng đang có dấu hiệu hồi sinh đáng kể. Sau một năm 2023 ảm đạm, nhu cầu và lượt tìm kiếm các mẫu xe cũ, đặc biệt từ các thương hiệu uy tín như Toyota, Honda, Hyundai đang tăng mạnh trở lại. Các mẫu xe phổ thông, tiết kiệm nhiên liệu như Toyota Vios, Innova hay các dòng MPV, SUV đa dụng đang được săn lùng nhiều nhất. Mức giá của những xe xe này dao động khá rộng, tùy thuộc vào đời xe, chất lượng và trang bị, nhưng nhìn chung vẫn rất cạnh tranh so với xe mới, chỉ bằng từ 50-70% so với cùng phiên bản mua mới.

Sự sôi động trở lại của thị trường xe cũ một mặt cho thấy nhu cầu đi lại, sở hữu phương tiện cá nhân vẫn rất lớn bất chấp khó khăn kinh tế, mặt khác cũng phản ánh xu hướng tiêu dùng thông minh, tiết kiệm của người Việt trong bối cảnh hiện tại. Với nguồn cung dồi dào, chất lượng và dịch vụ hậu mãi được cải thiện, cùng mặt bằng giá hợp lý hơn xe mới, xe đã qua sử dụng đang trở thành lựa chọn sáng giá cho nhiều khách hàng, giúp họ sớm hiện thực hóa niềm mơ ước sở hữu "vật bất ly thân" mà không cần đợi chờ quá lâu.

Không chỉ có lợi cho người tiêu dùng, sự hồi sinh này cũng là một tín hiệu đáng mừng cho nhóm dân buôn xe cũ. Cơn "khát" xe cũ hiện tại giúp họ tháo gỡ hầu hết hàng tồn kho, một số mẫu xe hot thậm chí được đặt trước. Điều này sẽ tạo động lực để các cửa hàng xe cũ đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, hướng tới trở thành những địa chỉ uy tín cho khách hàng muốn mua xe với chi phí tiết kiệm. Hơn nữa, thị trường xe cũ sôi động lên cũng sẽ kích thích người dùng nâng cấp phương tiện thường xuyên hơn khi có thể dễ dàng bán lại xe cũ với giá cả hợp lý, từ đó thúc đẩy doanh số chung toàn thị trường.