Theo Bộ Tài chính, tính chung từ năm 2018 đến hết tháng 4, số thuế các tổ chức tại Việt Nam nộp thay nhà thầu nước ngoài đạt hơn 5.111 tỷ đồng, tính riêng 4 tháng đầu năm 2022 đạt 437 tỷ đồng. Trong đó, một số tập đoàn lớn như Facebook nộp 1.965 tỷ đồng; Google nộp 1.902 tỷ đồng; Microsoft là 651 tỷ đồng. 

Cũng theo Bộ Tài chính, tại Việt Nam hiện 139 đơn vị chủ sở hữu sàn giao dịch thương mại điện tử ( trong đó, 41 sàn thương mại điện tử bán hàng, 98 sàn thương mại điện tử cung cấp dịch vụ) và 3 công ty đối tác được thay nhà cung cấp nước ngoài trả tiền cho các tổ chức, cá nhân có quan hệ giao dịch với các nhà cung cấp nước ngoài. Số lượng khách hàng trung bình truy cập các sàn khoảng 3,5 triệu lượt khách/ngày.

Về quản lý thu thuế đối với hàng hóa, dịch vụ xuyên biên giới, theo quy định hiện hành, số thu thuế thông qua các tổ chức tại Việt Nam (thuế nộp thay nhà thầu nước ngoài) trung bình trên 1.100 tỷ đồng/năm. 

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, việc quản lý thu thuế đối với các tổ chức, cá nhân từ cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới, hoạt động kinh doanh thương mại điện tử dù có sự chuyển biến nhưng số thu này chưa tương xứng với doanh thu khủng của các nền tảng kinh doanh xuyên biên giới ở Việt Nam như Google, Facebook hay Netflix. Thực tế này không chỉ gây thất thoát cho ngân sách nhà nước, nguy hại hơn, còn tạo tình trạng bất bình đẳng giữa những người kinh doanh. 

Trong khi đó, nhiều tổ chức, cá nhân gian lận trong kê khai, nộp thuế, cố tình giấu doanh thu, trốn thuế trong hoạt động kinh doanh trên nền tảng số, bán hàng online vẫn xảy ra nhiều. 

Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính vừa qua, bà Nguyễn Thị Lệ Thủy, đại biểu Quốc hội tỉnh Bến Tre cho rằng, vấn đề chống thất thu thuế trong lĩnh vực kinh doanh trên nền tảng số không mới. Tuy nhiên, các giải pháp mà Bộ trưởng Bộ Tài chính đưa ra vẫn chung chung. Bởi vậy, mỗi năm, ngành thuế vẫn thất thu khoảng 85% số thuế phải thu từ Google, Facebook.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, đây là một lĩnh vực rất mới và khó, bởi máy chủ đặt ở nước ngoài và người mua thanh toán nhiều bằng tiền mặt. Vì vậy, hiện nay chúng ta đang thất thu rất lớn đối với sàn thương mại điện tử và kinh doanh công nghệ. Bộ Tài chính vừa thiết lập Cổng Thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài, quy định mức thu cụ thể. Đồng thời, thông báo, vận động, giải thích để các sàn thương mại điện tử, các doanh nghiệp xuyên biên giới có thể đăng ký để nộp thuế.

Theo đó, đối với các tập đoàn công nghệ có thương hiệu như You Tube, Google, Microsoft có thể đăng ký nộp thuế đầy đủ theo đúng quy định. Còn lại giao dịch riêng lẻ trên Facebook hoặc trên Zalo thanh toán bằng tiền mặt vẫn gây thất thu rất lớn. Bởi vậy, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, các bộ, ngành khác để đấu tranh trong lĩnh vực này. 

Những người tham gia trên sàn thương mại điện tử có thể là người nước ngoài, doanh nghiệp nước ngoài, không biết họ ở quốc gia nào, sử dụng máy chủ như thế nào nên rất khó quản lý. Vì vậy, gần đây, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 40 ngày 1/6/2021 hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Đồng thời, công bố dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 126 ngày 19/20/2020 hướng dẫn Luật Quản lý thuế với mong muốn sàn thương mại điện tử kê khai thuế thay người bán. Tuy nhiên, các hướng đi nêu trên đều vấp phải sự phản ứng từ thị trường và các bên liên quan.

Để khắc chế gian lận trong nền tảng số, Bộ này đưa ra đề xuất sàn thương mại điện tử được ủy quyền để nộp thuế thay cho những người tham gia sàn, có như vậy mới cấp phép để sàn thương mại điện tử hoạt động. Đồng thời, cần sự phối hợp giữa Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông và các bộ, ngành trong việc quản lý sàn thương mại điện tử. Nếu được ủng hộ theo phương án này, biện pháp để thu thuế trên sàn thương mại điện tử sẽ tốt hơn.

Tuy nhiên, sàn thương mại điện tử giống như "chợ", là trung gian kết nối nên không thể bắt chủ "chợ" nộp thay người bán. Trước các ý kiến trái chiều, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, đang nghiên cứu lại và tìm phương án tối ưu nhất để thực hiện được vấn đề thu thuế trên sàn thương mại điện tử.

Theo tư lệnh ngành tài chính, trong tương lai, cần xây dựng một hệ thống công nghệ để kiểm soát và tự động thu tiền thông qua hệ thống ngân hàng xuyên biên giới. Tuy nhiên, vấn đề này mới dừng ở ý tưởng.

Cũng được biết, về quản lý thu thuế đối với các tổ chức, cá nhân Việt Nam có thu nhập từ cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới, hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, đến ngày 23/5, cơ quan thuế thu được số thu từ xử lý vi phạm, chống thất thu khoảng 735 tỷ đồng, tính riêng số thu 4 tháng đầu năm 2022 đạt 176 tỷ đồng.