Độc đáo bức cửa võng đình Thổ Hà - báu vật bên bờ sông Cầu
11/11/2022 13:07 (GMT +7)
Bức cửa võng đình làng Thổ Hà, xã Vân Hà (huyện Việt Yên, Bắc Giang) có tuổi đời hơn 300 năm, là một kiệt tác nghệ thuật chạm khắc gỗ độc nhất vô nhị, đại diện cho đỉnh cao nghệ thuật chạm khắc kết hợp với sơn son thếp vàng thời Lê Trung Hưng.
Nằm bên dòng sông Cầu thơ mộng, trải qua hàng ngàn năm lịch sử, làng Thổ Hà, xã Vân Hà (huyện Việt Yên, Bắc Giang) vẫn còn lưu giữ nét trầm mặc cổ kính của một làng quê thuần Việt. Đặc biệt, trong đó là bức cửa võng - một kiệt tác nghệ thuật chạm khắc mang tính mỹ thuật cao đại diện cho nền nghệ thuật tinh hoa thời Lê Trung Hưng.
Bức cửa võng bên trong đình được người dân địa phương coi như một “báu vật”, được làm bằng chất liệu gỗ sơn son thếp vàng và gốm. Cửa võng được tạo tác vào khoảng giai đoạn 1685-1692, với chiều cao 4,9m và chiều rộng 4,3m.
Cửa võng đình làng Thổ Hà chia làm 3 tầng. Các tầng của cửa võng được chạm khắc cầu kỳ với biểu tượng tứ linh, tứ quý. Phần chính của cửa võng là 3 khám thờ.
Tầng trên cùng khắc 9 đồ thờ cúng nên được gọi là bức hoành phi cửu sự. Tầng ở giữa là cửa võng, mỗi cửa võng có một đầu rồng bằng sành.
Tầng thứ 3 là khám thờ. Khám thờ có 3 ô cửa võng. Khám thờ của cửa võng làm theo kiểu 8 lớp lồng vào nhau, mặt ngoài có khung gờ chạm cánh sen và 6 cột nhỏ chạm rồng. Xen kẽ giữa các khám là 4 bức đố chạm tứ quý. Những trang trí trên bộ cửa võng chủ yếu mang phong cách nghệ thuật thời Lê (thế kỷ XVII).
Hình rồng của cửa võng được chạm khắc tinh xảo, là đỉnh cao cho nghệ thuật chạm khắc gỗ.
Lớp chạm trổ ở trung tâm bức cửa võng đều được khắc tinh xảo với các hình tượng đối xứng nhau,thể hiện tay nghề của nghệ nhân điêu khắc xứ Kinh Bắc bấy giờ.
Cửa võng có sự kết hợp hài hòa giữ chất liệu gỗ và gốm tạo lên những đường nét mềm mại, uyển chuyển thu hút khách tham quan du lịch mỗi lần đi đến đình làng Thổ Hà.
Trao đổi với PV Banduong, ông Phạm Tiến Bắc ở thôn Thổ Hà, xã Vân Hà (huyện Việt Yên, Bắc Giang) cho biết, điều đặc biệt là hai chất liệu gỗ và gốm đã kết hợp với nhau hài hòa tạo ra những mảng trang trí vô cùng tinh mĩ, công phu, tạo cho cửa võng có hình thức trang trí nghệ thuật độc đáo, duy nhất tại cửa võng đình Thổ Hà hiện nay.
“Bên dưới cửa võng là hương án được làm bằng gỗ dổi (không mối mọt, cong vênh) được chạm khắc hình tôm hóa rồng, tiên nữ, vẹt… rất tinh xảo, các nhà khoa học, khảo cổ đã về đây và công nhận đây là hương án độc đáo nhất Việt Nam, hiện chỉ còn 2 chiếc, một chiếc ở Huế”- ông Bắc nói.
Với những giá trị độc đáo, tiêu biểu, tháng 12/2020, cửa võng đình Thổ Hà được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.
Trải qua 330 năm lịch sử, những mảng chạm khắc vẫn còn nguyên vẹn được nhân dân Thổ Hà từ thế hệ này sang thế hệ khác gìn giữ như sự thiêng liêng nhất, với lòng tôn kính nhất. Hàng năm cứ đến ngày 15 tháng Giêng và 20/8 (âm lịch), các cụ trong làng lại đem lễ vật ra Từ Chỉ để tế lễ, tỏ lòng thành kính đối với bậc tiền bối.
Thanh Tuyền
